درست است که میان ما و جهان پس از مرگ پرده هاى ضخیمى افتاده و حجابهاى ظلمانى اجازه نمى دهد که ما حوادث جهان برزخ را ببینیم (و باید هم چنین باشد; چرا که اگر حجابها کنار مى رفت کوره امتحان سرد مى شد و همه کس به صورت اجبار یا شبیه اجبار به سوى حق مى رفتند و مطیع و عاصى، از هم شناخته نمى شدند) ولى آیات قرآن و روایات پیشوایان معصوم به گوشه هایى از این عالم وحشتناک اشاره کرده است و نشان داده، چگونه انسان گنهکار با مشاهده فرشته مرگ غرق در وحشت مى شود و هنگامى که اعمال خود آثار آن را پیش چشم خود حاضر مى بیند فریاد ملتمسانه او بلند مى شود و به فرشتگان مرگ مى گوید: «خدا را! شما اى فرشتگان الهى مرا باز گردانید تا از گناه توبه کنم و تقصیرات خود را جبران نمایم، شاید اعمال صالحى براى این جا بیندوزم» (رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلىِّ اَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ).
ولى به زودى با پاسخ منفى روبه رو مى شود چرا که در این گونه دوره هاى انتقالى، راه بازگشت وجود ندارد همان گونه که جنین به رحم مادر باز نمى گردد و میوه اى که از درخت جدا شد هرگز به شاخسار نمى چسبد.
امیرمؤمنان على(علیه السلام) در بعضى از خطبه هاى نهج البلاغه شرح مبسوطى در این زمینه دارد که در این جا تنها به یک جمله آن اشاره مى کنیم، مى فرماید: «به هنگام نزول مرگ، انسان ناگهان از خواب غفلت بیدار مى شود و در این اندیشه فرو مى رود که عمرش را در چه راه فانى کرده و روزگارش را در چه راهى سپرى نموده است، به یاد ثروتهایى که جمع کرده، مى افتد; همان ثروتهایى که در گردآوریش چشم بر هم گذارده و حلال و حرام مشکوک را از هم نشناخته است و اکنون هنگام جدایى از آن و واگذارى به دست وارثان فرا رسیده است...» (یُفْکِّرُ فیمَ اَفْنى عُمْرَهُ وَ فیمَ اَذْهَبَ دَهْرَهُ وَ یَتَذَکَّرُ اَمْوالا جَمَعَها اَغْمَضَ فِی مَطالِبِها... و اَشْرَفَ عَلى فِراقِها تَبْقى لِمَنْ وَرائَهُ).
آرى! این بیدارى و آگاهى و این جزع و بیتابى، همه از مشاهده عالم پس از مرگ و ملک الموت حاصل مى شود.
رهبران الهى از منزلگاههاى پرخوف و خطرى که در پیش داریم ما را با خبر ساخته اند اگر گوش شنوا داشته باشیم.
* * *
پروردگارا! به ما چشم عبرت بین و گوش شنوا و دل آگاه مرحمت کن! تا پیش از فوت وقت، زاد و توشه لازم، از منزلگاه زودگذر دنیا برگیریم و با قلبى آرام و نفس مطمئنّه به سوى جهان ابدى پرواز کنیم و در جوار رحمتت با نیکان و پاکان همراه باشیم که بهترین رفیقان و همنشینانند «وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیاً».
خداوندا! توفیق تکمیل این کار بزرگ را نیز به ما مرحمت فرما.
* * *
پایان
نیمه ماه مبارک رمضان
(میلاد مسعود امام مجتبى(علیه السلام))
سنه 1416 مطابق با 16/11/74
1. سوره مؤمنون، آیات 99 و 100.
2. خطبه 109.
