قسمت مهمّى از قرآن مجید را تاریخ امّتهاى پیشین به ویژه انبیاى بزرگ الهى تشکیل مى دهد که مملوّست از درسهاى عبرت و نکات آموزنده و تجربه هاى پرارزش براى هر زمان و هر مکان، و درست به همین دلیل قرآن به سراغ آنها رفته و در سوره هاى مختلف به شرح آن پرداخته و حتّى گاهى تاریخ یک پیامبر (مانند ابراهیم و نوح و موسى و عیسى(علیهم السلام)) را در سوره هاى مختلف تکرار مى کند البته نه تکرار، بلکه از زاویه هاى متفاوت به آن مى نگردد و مى فرماید: «لَقَدْ کانَ فى قَصَصِهمْ عِبْرَة لاُولِى الاَلْبابِ; در داستانهاى زندگى آنها درسهاى عبرتى براى خردمندان است».(1)

گاه، از آن هم فراتر مى رود و علاوه بر تاریخ مدوّن، انسانها را به مطالعه آثار باقیمانده در گوشه و کنار جهان از اقوام پیشین که در حقیقت نوعى تاریخ تکوینى و زنده و گویاست دعوت مى کند و مى فرماید «قُلْ سیرُوا فِى الاَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلُ; بگو در روى زمین سیر کنید و پایان کار اقوام پیشین را بنگرید (و از آن عبرت بگیرید)».(2)

قرآن در کنار این تاریخها از مثالهاى فراوانى نیز براى هدایت انسانها کمک مى گیرد; این مثالها گاهى نمونه هایى هستند از زندگى واقعى بعضى از انسانها و گاه تشبیهاتى است به امور طبیعى در عالم گیاهان و حیوانات و مانند آن و به هر حال این مثالها به قدرى پرجاذبه و گویا و پرمحتواست که مى توان آن را یکى از نکات اعجاز قرآن شمرد و همان طور که قرآن مى گوید، دقّت و تدبّر در این مثالها موجب بیدارى عقلها و خردهاست: «وَلَقَدْ ضَرَبْنا لِلنّاسِ فى هذَا الْقُرآنِ مِنْ کُلِّ مَثَل لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ; ما در این قرآن از هر گونه مثال براى مردم ذکر کردیم تا متذکّر (و بیدار) شوند».(3)

امام(علیه السلام) در بخشى که در بالا در بیان جامعیّت قرآن گذشت، مخصوصاً بر این نکته تأکید فرموده و همه مسلمانان را به آن توجّه داده است.

* * *

1. سوره یوسف، آیه 111.
2. سوره روم، آیه 42.
3. سوره زمر، آیه 27.