و من کلام له(علیه السلام) فی ذمّ اهل البصرة بعد وقعة الجمل.
کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْاَةِ، وَ اَتْباعَ الْبَهیمَةِ; رَغا فَاَجَبْتُمْ، وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ. اَخْلاقُکُمْ دِقاق، وَ عَهْدُکُمْ شِقاقَ، وَ دینُکُمْ نِفاق، وَ مَاؤُکُمْ زُعاق، وَ الْمُقیمُ بَیْنَ اَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَن بِذَنْبِهِ، وَ الشّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدارَک بِرَحْمَة مِنْ رَبِّهِ، کَاَنّی بِمَسْجِدِکُمْ کَجُؤجُؤِ سَفینَة قَدْ بَعَثَ اللهُ عَلَیْها الْعَذابَ مِنْ فَوْقِها وَ مِنْ تَحْتِها، وَ غَرِقَ مَنْ فی ضِمْنِها.
ترجمه
سخنى از آن حضرت بعد از واقعه جمل در مذمّت اهل بصره:
(اى اهل بصره) شما لشکریان زن بودید و پیروان چهارپا (اشاره به شتر عایشه است) تا زمانى که (شتر) نعره مى کشید به صداى آن پاسخ دادید (و جنگ کردید); امّا همین که شتر پى شد فرار کردید. اخلاق شما پست و پیمانهایتان بى اعتبار و از هم گسسته، و دین شما نفاق و دورویى است و آب شما شور و تلخ است. آن کس که در میان شما اقامت گزیند در دام گناه گرفتار آید و آن کس که از شما دورى گزیند و رخت بربندد، رحمت خدا را دریابد. گویا مى بینم خداوند عذاب را از بالا و پایین بر شهر شما فرستاده و همه آن و کسانى که در آن قرار دارند زیر آب غرق شده، تنها کنگره هاى بلند مسجدتان همچون سینه کشتى روى آب نمایان است.
1. مرحوم «محقق خویى» تصریح مى کند که امام(علیه السلام) این خطه را بعد از پایان جنگ «جمل» ایراد فرمود و مرحوم «طبرسى» در «احتجاج» و «على بن ابراهیم قمى» و «محدّث بحرانى» آن را با تفاوتهایى نقل کرده اند ـ در «مصادر نهج البلاغه» نیز آن را گروهى از دانشمندانى که قبل از «سیّدرضى» مى زیسته اند مانند «دینورى» در «اخبار الطوال» و «مسعودى» در «مروج الذهب» و «ابن قتیبه» در «عیون الاخبار» و «ابن عبدربه» در «عقد الفرید» نقل کرده است.
(مصادر نهج البلاغه، ج 1، ص 344).
