ممکن است کسانى که به تاریخ اشعث بن قیس، این منافق کوردل آشنا نباشند، از برخورد شدیدى که امام(علیه السلام) نسبت به او کرده تعجّب کنند که چگونه او را لعن و نفرین مى کند و لعن خدا و همه لعن کنندگان را نثار او مى کند! سپس او را به اوصافى مانند بافنده (دروغ و باطل) و منافق و فرزند کافر، کسى که نه در اسلام ارزش و منزلتى داشته و نه در کفر; کسى که حتّى نسبت به اقوام و نزدیکانش مرتکب خیانت شده، توصیف مى کند.
ولى هنگامى که تاریخچه سیاه و زشت و شوم زندگى این مرد را که در غالب تواریخ اسلامى آمده است بررسى کنیم و ببینیم تا چه حد مایه فساد در میان مسلمین و حتّى در دوران جاهلیّت بود; و چگونه آتش بیار معرکه هاى مختلف مى شد تا آن جا که او را «عرف النّار» نامیدند، آن گاه تعجّب ما زایل مى شود و قبول مى کنیم که «اشعث» بن قیس» استحقاق بیش از این مقدار را داشت و آنچه امام(علیه السلام)بیان فرموده، تنها مقدارى از اعمال و صفات زشت اوست; هر چند این چند جمله کوتاه، گویا و رساست که مى تواند چهره واقعى او را در افکار منعکس کند.
در واقع آنچه در این کلام آمده، بیان بخشى از اوصاف اشعث بن قیس است و یک رهبر آگاه باید در موقع لزوم، افراد منافق، و توطئه گر را به جامعه معرفى کند تا در دام او گرفتار نشوند، مخصوصاً گروهى از مردم، به ویژه نسل جوان که از سابقه زندگى او خبر ندارند، گرد او جمع نشوند; و این همان افشاگرى بحق است، نه دشنام گویى و ناسزا.
