در عبارات فوق خواندیم که امام(علیه السلام) مى فرماید: «من دیدم که میراثم به غارت مى رود.» در این جا سؤالى پیش مى آید که چرا از خلافت تعبیر به «میراث» شده است؟!
پاسخ این سؤال با توجّه به این نکته روشن مى شود و آن این که خلافت یک میراث الهى و معنوى است که از پیامبر(صلى الله علیه وآله) به جانشینان معصومش مى رسد نه یک میراث شخصى و مادّى و حکومت ظاهرى. شبیه این تعبیر در آیات قرآن نیز دیده مى شود آن جا که «زکریا» از خداوند تقاضاى فرزندى مى کند که «وارث او» و «وارث آل یعقوب» باشد (و بتواند به خوبى از میراث نبوّت و پیشوایى خلق پاسدارى کند) «فَهَبْ لى مِنْ لَدُنْکَ وَلِیاً یَرِثُنى وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ».
در حقیقت این میراث متعلّق به همه امّت است ولى در اختیار امام و جانشین پیامبر(صلى الله علیه وآله)قرار داده شده است.
در مورد کتب آسمانى مى خوانیم: «ثُمَّ اَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا; سپس کتاب (آسمانى) را به گروهى از بندگان برگزیده خود به میراث دادیم.» و از همین نظر در حدیث مشهور نبوى آمده است: «اَلْعُلَماءُ وَرَثَةُ الاَنْبیاءِ; دانشمندان وارثان پیامبرانند».
شاهد این سخن تاریخ گویاى زندگى على(علیه السلام) است، او عملا نشان داد که هیچ گونه دلبستگى به مال و مقام ندارد و خلاف را ـ بدون انجام وظایف الهى ـ همانند کفش کهنه بى ارزش، یا آب بینى حیوانى مى دانست، چگونه ممکن است براى از دست رفتن آن چشمى پرخاشاک و گلویى گرفته، داشته باشد؟
بعضى احتمال داده اند که منظور از این «میراث غارت شده» ، «فدک» باشد که پیامبر(صلى الله علیه وآله)براى دخترش «زهرا»(علیها السلام) گذارده بود و از آن جا که مال همسر در حکم مال شوهر است این تعبیر را بیان فرمود; ولى این احتمال بسیار بعید به نظر مى رسد چرا که در تمام این خطبه، سخن از مسأله خلافت است و این جمله نیز ناظر به آن است.
1. سوره مریم، آیه 5 و 6.
2. سوره فاطر، آیه 32.
3. اصول کافى، ج 1، ص 32 و 34.
4. منهاج البراعة، جلد3، صفحه 45.
