امام(علیه السلام) مى گوید: سکوت من به خاطر آگاهى بر اسرارى است که اگر آن را آشکار سازم همچون طنابها در چاه هاى عمیق به لرزه در مى آیید. روشن است که چاه ها هر چه عمیق تر باشند لرزش طناب و دلو در اعماق آنها بیشتر است; زیرا مختصر لرزشى در یک سوى طناب تبدیل به لرزش وسیعى در سوى دیگر مى شود.
امّا این که این اسرار اشاره به کدام امر است، در میان شارحان «نهج البلاغه» گفتگوست و احتمالات زیادى درباره آن داده اند; گاه آن را اشاره به وصیّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) به سکوت و ترک درگیرى دانسته اند و گاه اشاره به آگاهیهاى آن حضرت بر عواقب امور و مصالح و مفاسد جامعه اسلامى که سبب سکوت مى گشت دانسته اند.
بعضى آن را اشاره به آگاهى آن حضرت بر احوال آخرت مى دانند یعنى من مسائلى از جهان دیگر مى دانم که اگر براى شما آشکار سازم تکان خواهید خورد.
بعضى آن را اشاره به «قضا و قدر» حتمى الهى دانسته اند که دامان امّت را فرو گرفته و به بیراهه ها مى کشاند.
ولى انصاف این است که هیچ یک از این احتمالهاى چهارگانه با محتواى خطبه و جلمه هاى قبل و شأن ورود آن سازگر نیست و بهتر این است که گفته شود این جمله اشاره به دگرگونى هایى است که در حال «صحابه» و مدّعیان اسلام و ایمان بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) رخ مى داد و افرادى که مردم دیروز، آنها را پرچمدار حق مى دانستند پرچمدار ضلالت و باطل مى شوند و کسانى که دیروز پشت سر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و در سایه او با دشمنان پیکار مى کردند و شمشیر مى زدند زیر پرچم منافقان قرار مى گیرند و چنان دین به دنیا مى فروشند که مردم آگاه در تعجّب و حیرت فرو مى روند.
مى فرماید: من آگاهیهایى از حوادث آینده و دگرگونى حال افراد دارم که اگر بازگو کنم سخت تکان خواهید خورد و همینهاست که مرا به سکوت و تحمّل زجر و شکیبایى واداشته است.
چه کسى باور مى کرد «طلحه و زبیر» که در صفوف مقدّم صحابه جاى داشتند آتش افروز جنگ جمل شوند؟ چه کسى باور مى کرد «عایشه» همسر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و امّ المؤمنین ابزار دست نفاق افکنان گردد و خون بیش از ده هزار نفر ریخته شود؟ و سؤالات مهمّ دیگرى از این قبیل. با این حال چگونه مى توانم بر افراد تکیه کنم و به اعتماد آنها قیام نمایم من که از این اسرار با خبرم!
* * *
