این مسأله مورد اتفاق همه مورّخان است که عثمان خلیفه سوّم، حاتم بخشیهاى عجیبى از بیت المال کرد و مبالغ فوق العاده اى از آن را در میان اطرافیان و بستگان و دوستان خود تقسیم نمود و بر خلاف سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و حتّى برخلاف روش دو خلیفه پیشین تبعیضهاى ناروایى در بیت المال مقرّر داشت و همان بود که سبب قیام عمومى بر ضدّ او گردید و به قتل او انجامید.
جالب این که این ارقام به طور گسترده در تواریخ با ذکر عدد آمده است که قسمت کمى از آن را در شرح خطبه شقشقیّه آوردیم.
مرحوم علامه امینى در جلد هشتم الغدیر با استفاده از منابع معروف اهل سنّت حاتم بخشیهاى عثمان را به طور دقیق جمع آورى کرده است که مطالعه اعداد و ارقام آن هر خواننده اى را در تعجّب فرو مى برد.
«مسعودى» در «مروج الذهب» ارقام عجیبترى را ارائه مى دهد (هر چند او این تبعیضهاى نارواى شگفت آور را به حساب جود و کرم عثمان مى گذارد ولى جود و کرم از چه چیز و از مال چه کسى)؟!
از جمله مى گوید در ایّام عثمان، جماعتى از صحابه، صاحب املاک مزروعى و خانه ها شدند; از جمله «زبیر» خانه اى در بصره ساخت که قرنها برقرار بود. «مسعودى» تصریح مى کند که هم اکنون (سال 332 هجرى) آن خانه آباد است و به مهمانسرایى براى تجّار و سرمایه داران و واردکنندگانى که از بحرین، اجناس مهمّى وارد مى کنند تبدیل شده و نیز «زبیر» خانه اى در مصر و دیگرى در کوفه و دیگرى در اسکندریه که نزد همه کس معروف است، ساخت. (اینها همه در حالى است که او در مدینه زندگى مى کرد و معلوم نیست با وسایل کندرو آن زمان که پیمودن راه ها به وسیله آن بسیار مشکل بود چه موقع مى توانست به قصرهاى خود سرکشى کند)؟!
فراموش نکنید که همه اینها در عصر عثمان فراهم شد و به یقین راهى به جز حاتم بخشیهاى عثمان نداشت!
«مسعودى» در پایان مى افزاید: هنگامى که «زبیر» از دنیا رفت پنجاه هزار دینار و هزار اسب و هزار غلام و کنیز از خود به یادگار گذاشت!
درباره «طلحه» و «عبدالرحمن بن عوف» و «سعدبن ابى وقّاص» و بعضى دیگر، اعداد و ارقام عجیبى درباره ثروت آنها مى نویسد که همه آنها را از «بیت المال» و توسط عثمان دریافت داشته اند که انسان وحشت مى کند.
از این جا دو چیز روشن مى شود: نخست این که چرا مردم مسلمان بر ضدّ عثمان شوریدند و دیگر این که مخالفت افرادى همچون طلحه و زبیر و معاویه و بعضى دیگر از سرشناسان مکّه و مدینه، به چه دلیل بود. آیا همان خطبه بالا که در دو خط خلاصه شده و مى گوید: من تمام اموال غصب شده از بیت المال و قطایع عثمان را به بیت المال باز مى گردانم هرچند کابین زنان شده باشد کافى نیست که صاحبان این ثروتهاى بادآورده را به وحشت بیندازد؟
1. «مروج الذهب»، ج 2، ص 332 به بعد.
