اولا: مجازات های رستاخيز اثر تكوينى و خاصيت عمل دنیایی است و اثر تکوینی عمل همواره با انسان همراه است؛ در حقیقت اعمال انسان در اين عالم نابود نمى‏ شود، و باقى مى‏ ماند، در روح او نيز آثار و ملكاتى برجاى خواهد گذشت، سپس اين ملكات و آثار عمل در تمام عوالم با انسان همراه است، و آن اعمال نيز در قيامت تجسم مى‏ يابد و با او خواهد بود و او را شكنجه و آزار خواهد داد.
ثانیا: عذاب های درد ناک و طولانی آخرت متناسب با شاکله شخصیّتی گناهکاران است؛ گناهکاران اگر هزاران برابر زندگی دنیا هم عمر می کردند باز هم عاقبت شان تغییری نمی کرد و این به آن خاطر است که نفس انسان سال های زیادی در دنیا با خلقیّاتی پرورش می یابد و به اموری عادت می کند که باعث تداوم بر گناه می شوند. به بیان امام صادق(ع) «اهل دوزخ از اين رو در دوزخ جاودان باشند كه نيّت داشتند اگر در دنيا جاودان باشند هميشه نافرمانى خدا كنند».
ثالثا: گناهکارانی که عذاب می شوند به عذاب های شدید و جاودانه ی آخرت هشدار داده شده اند؛ رهبران الهى و پيامبران بزرگ و اوصياى آنان، به عذاب شدید و جاودانه ی برخی از گناهان هشدار داده اند. با این حال، در صورت ارتکاب چنین گناهانی، به چه كسى مى‏ توانيم ايراد بگیریم، و بر چه چيز خرده گرفته، و به كدام قانون اعتراض نماييم؛ جز به خودمان!

وجود شاهد، ناظر و مراقب و همچنین حد و مرز و اندازه، لازمه هر نظام تربیتی و اجتماعی است که بدون آن رشد و کمال و تربیت افراد و اجرای عدالت و قانون و ارائه سایر خدمات در جامعه غیر ممکن خواهد بود. بدیهی است که همین قاعده و ضرورت در خصوص دین و برنامه های آن نیز وجود دارد. لذا وجود عوامل تشویق و تنبیه و خوف و رجاء در دین امری لازم و ضروری است، و رسالت دین چیزی جز تربیت و تعالی انسان و رشد و کمال او نمی باشد، لذا به هیچ وجه در دین آرامش مطلق و بی قاعده، یا اضطراب و دلواپسی مطلق و بی اساس وجود ندارد.

اگر انسان از نظارت خدا فارغ بوده و از جزای اعمالش ترسی نداشته باشد، به هیچ قانونی پایبند نخواهد بود تا آرامشی برای نوع بشر باقی بماند! باید مجموعه دین را بطور جامع دید و اینکه فقط بعد نظارتی - تنبیهی و برخی محدودیتهای دین را ببینیم، امری دور از منطق، جاهلانه و غرض ورزانه است.

در آیات و روایات، جهل و نادانى نسبت به پاداش و کیفر الهى و عدم ایمان به معاد و همچنین احساس ضعف و حقارت ناشى از شکست، از عوامل تفاخر و فخر فروشی شمرده شده است.

طبق آیه 48 سوره انعام، بشارت و انذار به عنوان یکى از اهداف برانگیختن پیامبران شمرده شده. بشارت به انواع پاداش هاى مادّى و معنوى الهى و انذار از کیفرهاى سخت روحانى و جسمانى، وسیله اى براى اجراى تعلیم و تربیت، و عاملى براى خارج کردن از ظلمت ها به نور است. همان گونه که تشویق، عامل حرکت است تهدید هم براى مجرمان سرسخت عاملى باز دارنده محسوب مى شود.

خداوند متعال هیچ نیازى به عبادت ما ندارد و گناهان ما هیچ ضررى به او نمى زند؛ ولى از آنجا که اراده کرده ما را تربیت کند و به سوى تکامل رهنمون نماید، بدین جهت برنامه‏ هاى تربیتى انبیاء را براى ما فرستاده و بهشت و جهنّم را ضامن اجراء این برنامه‏ هاى سعادت آفرین قرار داده است. پاداش، مردم را به سوى تعلیم و تربیت تشویق مى کند؛ و کیفر، آنها را از مسیرهاى خلاف تعلیم و تربیت باز مى دارد و اگر این دو نیرو نباشد تعلیم و تربیت امکان‏پذیر نیست.

یکى از دلائل بطلان عقیده تناسخ، موضوع «فراموشى مطلق» خاطرات گذشته است. هیچ کسی را سراغ نداریم که به خاطر داشته باشد بار دیگرى به این جهان آمده و حوادث آن را دیده باشد در حالی که طبق آیات قرآن در رستاخیز که ارواح به بدن ها باز مى گردند، همه اعمال و کردار خود را به خاطر دارند و حتّى دوستان و دشمنان خود را اگر ببینند، مى شناسند. ثانیا، طرفداران این عقیده، زندگى جدید را براى «تنبّه» و «تکامل» و «کیفر» زندگى نخستین می دانند، در حالی که همه این مفاهیم، مشروط به یادآورى خاطرات پیشین است.

از آيه 158سوره انعام برمي آيد؛ ايمان در قيامت اضطرارى است؛ و ارزش ايمان اختيارى را ندارد بلکه ايمان اختياري بدون عمل صالح نيز، نفعى ندارد؛ لذا معاندان لجوج، بايد منتظر کيفری دردناک باشند.

مقصود خوف از خدا، ترس از مقام عدالت او به دلیل کیفر گناه و اعمال زشت خويشتن است. علی(ع) می فرماید: «فقط از عمل ناشايست خود بترسید». لذا آنها که پرونده تاريکى دارند، مسلّماً از عدالت الهی مى ترسند. در این بین بيم اوليا و پيشوايان معصوم از يک رشته«ترک اولى» است نه گناه، چون انتظاراتى که از آنان هست، از ديگران نيست.

این سوره شش بخش دارد: 1- حروف مقطعه و بیان عظمت قرآن و نزول آن در شب قدر. 2- توحید و یگانگى خدا و نشانه هاى عظمت او. 3- سرنوشت کفار و کیفرهاى دردناک آنها. 4- سرگذشت موسى(ع) و بنى اسرائیل در مقابل فرعونیان و نابودى و هلاکشان. 5- مسأله قیامت و عذاب هاى دوزخیان و پاداش هاى پرهیزکاران. 6- هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین.

سوره «واقعه» چنان که از نامش پیدا است، از قیامت و ویژگیهاى آن سخن مى گوید، اما مى توان محتواى سوره را در چند بخش خلاصه کرد: حوادث آغاز ظهور قیامت؛ گروه بندى انسانها در آن روز به «اصحاب الیمین» و «اصحاب الشمال» و «مقرّبین» و بحث درباره هرکدام؛ ذکر دلائل مختلفى پیرامون مسأله معاد؛ ترسیمى از حالت احتضار؛ و بیان اجمالی پاداش و کیفر مؤمنان و کافران.