«رجعت» غير از «تناسخ» است؛ چون تناسخ به معناي انتقال روح است در اين دنيا از بدني به بدن ديگر که مباين با بدن اول است و اين عمل تا پايان عمر دنيا ادامه دارد؛ اما رجعت در عصر و زمان خاصّي است و درباره برخي از مردگان اتّفاق مي افتد و روح آنها به جسم خودشان منتقل مي شود.

به عالَمى كه ميان دنيا و عالَم آخرت قرار گرفته، «برزخ» گفته مى شود. در زندگى برزخى روح انسان بعد از پايان زندگى اين جهان در اجساد لطيفى قرار مى گيرد كه بسيارى از عوارض و خصوصیات ماده را ندارد؛ اما چون از هر نظر شبيه اين جسم است، به آن «قالب مثالى» يا «بدن مثالى» مى گويند. بعضى از محققان زندگی برزخی را تشبيه به وضع روح در حالت خواب كرده اند كه در آن حال، انسان با مشاهده نعمت هائى واقعا لذت می برد و يا بر اثر ديدن مناظر هولناك معذّب می شود، آنچنان كه گاه فرياد مى كشد و بدن او غرق عرق مى شود.

اسماعیلیه به شدت تناسخ را انکار کرده اند. تناسخ یعنى  روح پس از جدایى از بدن، به دنیا بازگشته و به بدن دیگری تعلّق بگیرد. بزرگان مذهب اسماعیلیه معتقدند؛ تناسخ رجوع به قهقرا است و امکان وقوع ندارد. زیرا نفس در حرکت استعلایی به رتبه عقلی رسیده و اگر دوباره با ماده یکی شود اصل معاد انکار می شود.

قمیصی تهمت هایی را به شیعه منتسب می کند؛ از جمله: تناسخ ارواح، حلول خدا در ائمه، وجود حضرت علی(ع) در میان ابرها و... . امّا چه زمانى شیعه، قائل به تناسخ و حلول خدا در أئمّه بوده است؟ و چه کسى قائل به وجود على در ابر بوده؟ و... تا اینکه نیاز به شاهدى از قرآن داشته باشد!؟ عقایدشیعه مثل عصمت و رجعت مستند به آیات قرآن است. روایاتى که امام او احمد بن حنبل درباره آیه تطهیر نقل کرده، قانع کننده و کافى است. آیا او و هم فکرانش مى توانند یک حرف از قرآن بیاورند که بر مقدّم بودن دیگران بر علی (ع) دلالت کند؟

رجعت مثل برانگیختن زندگى در قیامت است، فقط رجعت از نظر کیفیت و کمیت محدود است و هم در امت هاى پیشین اتفاق افتاده، همچون: احیاى گروهى از بنى اسرائیل، احیاى کشته بنى اسرائیل، مرگ هزاران نفر و زنده شدن دوباره آنان، زنده شدن عزیر و...، و عقلا هم ممکن است؛ زیرا بازگشت روح به بدن است بى آنکه پس از فعلیت دوباره به مرحله قوه برسد برخلاف تناسخ که بازگشت فعلیت به قوه است و محال است.

برخی از افراد گمان می کنند اگر کسی به ارتباط با ارواح معتقد باشد، الزاماً بايد مساله عود ارواح را نيز بپذيرد، يعنى باور داشته باشد كه روح پس از جدائى از بدن، در جنين مادر ديگرى قرار گرفته و مجدداً متولد می شود و ممكن است يك روح چندين بار به اين جهان بيايد؛ اما اين عقيده، كه همان باور به «تناسخ» است، اشتباه محض می باشد؛ زیرا روح پس از جدايى از اين بدن، در بدن ديگر قرار نخواهد گرفت.

محمد بن ابى زینب مقلاص اسدی که فرقه غالى خطابیه به وى منسوب است یکى از پایه گذاران اسماعیلیه است. او قبل از گرایش به غلو از یاران مهم امام صادق(ع) بود ولی امام افکارش را شدیداً رد کرد و در مواضع گوناگون به لعن و نفرین او پرداخت و از او با عناوین کافر، مشرک و دشمن خدا یاد کرد. او به امام صادق(ع) دروغ مى بست و احادیثى را به نام امام از خود ساخته و در کتاب های روایی قرار مى داد. از اندیشه هاى مهم ابوالخطاب، حلول روح الهى در انسان، تناسخ و اباحه گرى است.

بعضی از عقاید باطل گروه غلات در عصر امام هادي(ع) عبارتست از؛ امام هادى(ع) خدا و خالق و مدبر جهان هستى است. ابن حسكه نبّى و فرستاده از جانب امام براى هدايت مردم است. هيچ كدام از فرائض اسلامى از قبيل زكات، حجّ، روزه و... واجب نيست. ازدواج با محارم از قبيل مادر، دختر، و خواهر، جايز است. لواط جايز، و يكى از راه هاى اعمال شهوت است كه خداوند آن را حرام نكرده است. ارواح مردگان در كالبد آيندگان حلول مى كند و ... .

اصول دین دروزیان عبارتند از: حلول لاهوت در ناسوت (دروزیان تجلى خدا را در هفت نفر ثابت مى دانند و قائلند خداى متعال ده بار تجلى کرده است)؛ تقمص (= تناسخ)؛ اعتقاد به حدود خمسه (در نگاه دروزیان پنج حدّ عالم بالا که عبارتند از: عقل کل، نفس کلّى، کلمه، سابق و تالى، در زمین همان حواریون عالى رتبه الحاکم بامرالله هستند).

اسماعیلیان در بحث معاد اندیشه فلوطین را گرفته اما به دنبال مخالفت با برخی از مباحث آن، اندیشه جدیدی را بنا نهادند. در نگاه آنان، در ابتدا نفس ناطقه، بالقوه محض است و سپس با کسب از معلم روحانى که همانا انبیاء و اولیاء الهى هستند، استعداد استفاده از نیروى معنوى را پیدا می کند، امام نیز علوم توحید و معاد را در نفس انسانِ مستعد تعلیم می دهد، و او را براى حضور در عالم بالا آماده مى سازد. نفس ناطقه به خاطر خصلتى که خداوند به او داده و از آثار عقول است، مثل عقول، باقى است و فنا در آن راه ندارد... .