امام علي(ع) در این باره می فرماید: «خويشتن را معيار قضاوت ميان خود و ديگران قرار ده، براى ديگران چيزى را دوست بدار كه براى خود دوست مى دارى و براى آنها نپسند آنچه را براى خود نمى پسندى، به ديگران ستم نكن همان گونه كه دوست ندارى به تو ستم شود، به ديگران نيكى كن همان گونه كه دوست دارى به تو نيكى شود، آنچه را براى ديگران قبيح مى شمرى براى خودت نيز زشت بشمار، و براى مردم راضى شو به آنچه براى خود از سوى آنان راضى مى شوى، آنچه را كه نمى دانى مگو اگر چه آنچه مى دانى اندك باشد و آنچه را دوست ندارى درباره تو بگويند، درباره ديگران مگو».

امام علي(ع) با توصیه فرماندار مصر درباره رعايت عدالت در بين مردم می فرماید: «مساوات را در ميان آنها حتى در نگاه ها و مشاهده با گوشه چشم رعايت كن تا بزرگان و زورمندانِ كشور در نقض عدالت به نفع آنها طمع نورزند و ضعفا از عدالت تو مأيوس نشوند؛ زيرا خداوند از شما بندگان در مورد اعمال كوچك و بزرگ و آشكار و پنهان، بازخواست خواهد كرد، اگر كيفرتان كند شما استحقاق بيشتر از آن را داريد و اگر عفوتان نمايد او كريم تر است».

«عدل» داراي دو معناى متضاد است: 1- به معنی قرار دادن چيزى در محل مناسب است، که اين معنی مخالف مفهوم ظلم است و داراي مصداق هاى زيادى می باشد، مانند: عدالت به معناى رعايت تساوى و نفى تبعيض، عدالت به معناى رعايت استحقاق ها و ... همچنین گاهى در قرآن مجید «عدل» در معناى شرك به كار رفته، زیرا انسان مشرك چيزى را عِدل و همتاى خدا قرار مى دهد. 2- «عدل» به معنی اعوجاج و كجى می باشد و به گفته بعضى به معناى «ظلم» است. از این رو به انحراف از يك مطلب، «عدول» گفته مى شود.

واژه «قسط» در اصل به معناى سهم و نصيب عادلانه است و به همين جهت گاه به معناى عدالت مى آيد، و آن در صورتى است كه نصيب عادلانه هر كس پرداخته شود، و لذا يكى از نام هاى خداوند را «مُقْسِط» ذكر كرده اند. اما گاهی «قسط» در معناى ظلم به کار می رود و آن زمانى است كه نصيب عادلانه او گرفته شود، از این رو «قاسِطْ» به معناى ظالم است.

دو واژه «قسط» و «عدل» گاه به صورت جداگانه به كار مى روند، که تقريباً مفهومى معادل يكديگر دارند، و گاهي در برابر هم واقع مى شوند. درباره تفاوت ميان اين دو می توان گفت: «قسط» به معناى تقسيم عادلانه است و نقطه مقابل آن تبعيض است و عدالت در مقابل تجاوز به حقوق ديگران است، به اين صورت كه فردى حق ديگرى را غصب كرده و براى خود بردارد. اين احتمال نيز وجود دارد كه عدل، مفهومى وسيع تر از قسط دارد؛ چرا كه «قسط» در مورد تقسيم گفته مى شود ولی «عدل» هم در مورد تقسيم و هم در موارد ديگر به کار می رود.

توجّه به اوصاف الهى سبب مى شود كه انسان چشم دل را به نقطه كمالِ مطلق بدوزد و سعى كند در سير درونى و برونى، خود را به او نزديكتر سازد و اين نزديكى سرانجام سبب تخلّق به اخلاق الهى و انعكاس صفات خداوند در اخلاق و عمل انسان مى شود. بنابراين هر قدر انسان به او نزديك تر شود، اين صفات در او قوى تر مى شود، مخصوصاً در مسأله عدل الهى. اهميّت مسأله عدالت در اسلام به قدرى است كه هيچ چيز حتی دوستى ها و دشمنى ها، قرابت ها و خويشاوندى ها هيچ كدام نمى تواند مانع آن شود.

اسلام نه چند همسری را اختراع کرد و نه به جهت وجود مصالحی آن را نسخ نمود، بلکه درصدد اصلاح آن در موارد ضروری برآمد. نمونه هایی از این اصلاحات عبارتند از: 1- اسلام در تعدد زوجات، محدویت کمّی قائل شده، لذا به یک نفر اجازه نمی دهد که بیش از چهار زن داشته باشد. 2- اسلام در تعدد زوجات، عدالت را شرط کرده و به هیچ وجه تبعیض در بین همسران را اجازه نمی دهد. 3- اسلام در تعدد زوجات، قائل به محدودیت کیفی است و چند همسری را در مواردی خاص مانند قوت جنسی شخص یا کثرت زنان امضاء کرده است.

امام علی(ع) در بيان تفاوت «عدالت» و «احسان» می فرماید: «عدالت همان رعايت انصاف، و احسان به معناى نيكى بيشتر است». امام(ع)، عدل را به معنى انصاف تفسير کرده؛ زيرا رعايت انصاف آن است كه حق كسى را به خودش بپردازند. گویا از ماده «نصف» گرفته شده؛ زيرا هرگاه انسان در حقوق مشترك، آن را تنصيف كند، عدالت را رعايت كرده است. از سویی احسان به معنی نيكى به ديگران و همان تفضل است. بی شك برقراری نظم بدون عدل و احسان ممکن نیست؛ زيرا ترك عدالت و انصاف سبب خشم كسانى مى شود كه حقوقشان پايمال شده است.

یاد شدن از عدالت به عنوان تسکین دهنده قلب ها در بیانات دیگر معصومین نیز مسبوق به سابقه است. این عدالت در زمینه خانواده زمینه شکل گیری احسان و درستکاری زن و مرد در حق هم را پدید می آورد، در حوزه اقتصاد موجب کاهش فاصله طبقاتی و تبعیض و ظلم در حق مردم و در سایر حوزه های اجتماعی و عمرانی زمینه ساز افزایش برکات و پدید آمدن آبادانی و اصلاح کار خلق و... می گردد و همه این موارد موجب اطمینان خاطر و تسکین دل ها می گردد.

در طول تاریخ، زیاده خواهی و عدم تسلّط بر امیال و خواهش های نفسانی، یکى از دلایل اصلی ظلم، بلکه شایع ‌ترین آنها است. هنگامی که انسان نتواند امیال درونی اش را تربیت و مدیریت کند، به ‏ناچار براى ارضاى آن از حدّ خویش تجاوز می کند و حقوق دیگران را پایمال می نماید. اسطوره و نماد عدالت خواهی، یعنی امام حسین(ع)، یکی از اهداف اصلی قیام خود را ظلم ستیزی قرار داده؛ و حضرت مهدی(عج) نیز تکمیل کننده راه و نهضت اوست.