در اصل تقدير اختلاف و تناقضى وجود ندارد؛ ولى ممكن است علم و آگاهى نسبت به تقدير مختلف باشد؛ لذا تنها كسى كه از تقدير ازلىِ امور و مجارى آن آگاه است و آنچه را در لوح محفوظ آمده مى داند، خود خداوند است؛ اما آنچه در دو سوره «دخان» و «قدر» آمده، به معناى نزول تقدير و توزيع آن است، نه اصل تقدير؛ زيرا خداوند به علم ازلىِ خويش، تقدير همه امور و مجارى آن را مى داند، ولى در شب قدر آنچه مربوط به يكسال است را نازل مى كند و در اختيار امام عصر(ع) قرار مى دهد؛ لذا از يك سو تقدير ازلى است نسبت به هستى و از سوى ديگر، تقدير شب قدر است نسبت به يك سال. با اين توضيح، جايى براى طرح شبهه تناقض ميان آيات ياد شده باقى نمى ماند.

«علّامه طباطبايى» درباره نزول دفعی و تدریجی قرآن معتقد است: «قرآن داراى دو وجود است: ظاهرى در قالب الفاظ و عبارات، و باطنى در جايگاه اصلى خود. قرآن در شب قدر با همان وجود باطنى و اصلى خود يكجا بر قلب پيامبر اكرم(ص) فرود آمد. سپس تدريجا با وجود تفصيلى و ظاهرى خود در فاصله هاى زمانى و در مناسبت هاى مختلف و پيش آمدهاى گوناگون در مدت نبوّت نازل گرديد».

باید توجّه کرد که این مقدّرات و سرنوشت انسان بر اساس اسباب و عللی که «اراده و اختیار بشر» نیز جزئی از آن است، رقم می خورد؛ بنابراین، با وجود تلاش اختیاری انسان مقدراتش تقدیر می شود. ضمن اینکه بخشی از مقدّرات انسان غیر حتمی بوده و قابل تغییر است.

آغاز نزول «قرآن» در ماه رمضان و در «شب قدر» بوده است. شب قدر ـ نزد اماميّه ـ ميان دو شب مردّد است: شب 21 و 23 ماه مبارك رمضان. آغاز «وحى رسالى» نيز در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت بوده است؛ البته نزول «قرآن» به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت كه به «دوره فَتْرت» معروف است. پيامبر(ص) در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام داد تا آيه نازل شد كه «آنچه را مأموریت دارى، آشکار ساز» و با اين دستور دعوت عمومي آغاز گشت.

نزول قرآن در «شب قدر» منافاتي با بعثت پيامبر(ص) در 27 رجب ندارد؛ چون بر اساس تاریخ حیات پیامبر(ص)؛ نزول قرآن سه سال پس از بعثت انجام گرفته و در سه سال اول بعثت، دعوت سرّي بوده و هنوز برای اسلام کتابی نازل نشده بود؛ اما وقتي آيه «فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ» نازل شد دعوت حضرت علني شد.

در تعارض ميان «نزول قرآن در شب قدر» با «نزول تدريجى»، آراء مختلفی وجود دارد: 1. آغاز نزول «قرآن» در «شب قدر» است. بيشتر محققين اين رأى را برگزيده اند. 2. در شب قدر هر سال، آن اندازه از «قرآن» كه نياز سال بود يك جا بر پيامبر(ص) نازل مى شد، سپس همان آيات تدريجا در ضمن سال، بر حسب مناسبت ها و پيش آمدها نازل مى گرديد. 3. مقصود از «أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» انزل في شأنه يا في فضله القرآن است. 4. بيشتر آيات قرآن در ماه رمضان نازل شده است. 5. «قرآن» دو نزول داشته است: دفعى و تدريجى. در شب قدر همه «قرآن» يك جا بر پيامبر اكرم(ص) نازل شده، سپس در طول مدت نبوّت دوباره به تدريج نازل گرديده است. عمده نظر اول و نظر پنجم است.

امام سجاد(ع) هنگام وداع ماه مبارک رمضان از این ماه با تعابیر بلند و والایی یاد نموده و فرمودند: «سلام بر تو [اين سلام، سلام توديع است] اي بزرگترين ماه، كه به خدا انتساب داري و سلام بر تو اي عيد اولياي الهي. سلام بر تو اي همنشینی كه وقتي بودي گرامي بودي و حال كه در آستانه رفتن هستي، رفتنت فاجعه بار است. سلام بر تو اي تكيه ‏گاه اميد كه در هنگام مفارقت، ما را غمگین و رنجور كردي. سلام بر تو اي دوست با الفت كه وقتي آمدي ما را مسرور و وقتي رفتي ما را گداختي و ...».

واژه «روح» در قرآن در معانی مختلفی به کار رفته است. در برخی آیات روح به معنی «وحی» است، و در برخی دیگر از آیات به معنی فرشته اي به كار رفته که در شب قدر نازل می شود، و در گروه دیگری از آیات قرآن از روح به معني «امدادهای الهی» تعبیر شده است، و در نهایت در برخی از آیات به همان معنای مصطلح یعنی روح در مقابل جسم آمده است.

کتاب زاد المعاد فی هدى خیر العباد توسط شمس الدین ابو عبدالله محمد بن ابى بکر دمشقى معروف به ابن قیم جوزى (691- 751ق) نوشته شده است.ابن قیم شاگرد بسیار متعصب ابن تیمیه بود و در کتاب‌های خود به انعکاس گسترده و شرح نظرات استادش پرداخته است. زاد المعاد یکى از مهم ترین منابع و مستندات وهابیان براى انهدام و ویران کردنِ مشاهد و حرم هاى اهل بیت در عربستان و سایر کشورهاى اسلامى مثل عراق مى باشد. در جاى جاى مقدمه کتاب بر مبانى و اصول تشیع با نام توهم و قول مردود تاخته و آن را مردود دانسته است. وى هیچ سخنى از جایگاه على بن ابى طالب در حیات پیامبر به میان نیاورده و حتى در مواردى به امیرالمومنین(ع) جسارت کرده و گفته است که این مطلب استنباط على بن ابى طالب است، اما از نظر ما ناصواب است. ابن قیم بیشتر مطالب کتاب را از نظر خودش نگاشته و در بسیارى از موارد، هیچ سند تاریخى یا روایى ارائه نکرده است و هر گاه در صدد مستند نشان دادن سخن خود بوده به طور کلى و بدون ذکر دقیق روایت یا مطلب به یکى از منابع معتبر مثل صحاح سته ارجاع داده و در کمتر موردى روایت یا مطلبش را نقل کرده است. مطالب ابن قیم در کتاب زاد المعاد و سایر کتاب‌هایش مورد انتقاد، و رد و ابطال بسیارى از علماى برجسته اهل سنت مثل آلوسى، یوسف نهبانى، و شیخ محمد عبده قرار گرفته و ردّیه هایى بر این کتاب نوشته شده است.

می دانیم که ماه رمضان و ليلة القدر تا روز قيامت استمرار دارد؛ از طرفی بر اساس سوره «قدر» ملائكه و روح در هر شب قدر بر زمين فرود مى آيند، بنابراین بعد از رسول خدا(ص) در هر زمان بايد امامى كامل و معصوم وجود داشته باشد تا محل نزول ملائكه و روح گردد. لذا پیامبر(ص) فرمودند: «به ليلة القدر ايمان آوريد؛ زيرا براى على بن ابى طالب و يازده فرزند بعد از اوست».