محتواى سوره ممتحنه
سوره «ممتحنه» حاوى چه مطالبى مى باشد؟
در بخش اول سوره ممتحنه، از حبّ و بغض فی الله و نهی از دوستی با مشرکان و الهام گرفتن از حضرت ابراهیم(ع) بحث شده است. در بخش دوم آیاتی درباره زنان مهاجر و امتحان آنها آمده است.
در بخش اول سوره ممتحنه، از حبّ و بغض فی الله و نهی از دوستی با مشرکان و الهام گرفتن از حضرت ابراهیم(ع) بحث شده است. در بخش دوم آیاتی درباره زنان مهاجر و امتحان آنها آمده است.
سوره حشر با تسبیح خداوند شروع شده است. پس از تسبیح و تنزیه، به ماجراى درگیرى مسلمان با یهود پیمان شکن مدینه، و همکاری منافقان مدینه با آن ها اشاره شده است. بخشی دیگر از این سوره، مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلى نسبت به عموم مسلمانان است. در ادامه توصیف بلیغى از قرآن مجید و بیان تأثیر آن شده و در آخرین بخش، قسمت مهمى از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسناى او آمده است.
سوره الرحمن به طور کلى، بیانگر نعمتهاى مختلف «معنوى» و «مادى» خداوند است؛ اما مى توان محتواى آن را به پنج بخش تقسیم کرد: آغاز سوره از برخی نعمتهاى الهی سخن مى گوید؛ سپس چگونگى آفرینش انس و جن را بیان می کند؛ بخش بعد بیانگر نشانه ها و آیات خداوند در زمین و آسمان است؛ سپس از نعمتهاى دنیوى فراتر رفته و نعمتهاى جهان دیگر را بیان می کند؛ در پایان اشاره کوتاهى به سرنوشت مجرمان و قسمتى از مجازاتهاى دردناک آنها آمده است.
سوره «واقعه» چنان که از نامش پیدا است، از قیامت و ویژگیهاى آن سخن مى گوید، اما مى توان محتواى سوره را در چند بخش خلاصه کرد: حوادث آغاز ظهور قیامت؛ گروه بندى انسانها در آن روز به «اصحاب الیمین» و «اصحاب الشمال» و «مقرّبین» و بحث درباره هرکدام؛ ذکر دلائل مختلفى پیرامون مسأله معاد؛ ترسیمى از حالت احتضار؛ و بیان اجمالی پاداش و کیفر مؤمنان و کافران.
آیات نخستین سوره حدید، پیرامون توحید و صفات خداست؛ سپس از عظمت قرآن سخن مى گوید؛ در ادامه از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت بحث مى کند؛ در بخش دیگرى دعوت به ایمان و خروج از شرک شده، و سرنوشت جمعى از اقوام کافر پیشین منعکس شده است؛ و بخش مهمى از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا مى باشد؛ در بخشى کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعى به میان آمده، که یکى از اهداف مهم انبیاء است؛ و در پایان مسأله رهبانیت و انزواى اجتماعى مورد مذمت قرار گرفته است.
در اوایل سوره مجادله، حکم «ظهار» بیان شده؛ سپس سلسله دستوراتی درباره آداب مجالست از جمله منع از «نجوى» و همچنین، جا دادن به کسانى که تازه وارد مجلس مى شوند، دارد؛ و در آخرین بخش، بحث مشروح و کوبنده اى درباره منافقان مطرح کرده، و مسلمین را از ملحق شدن به آنها برحذر داشته است.
این سوره بر پنج محور زیر دور مى زند: 1 ـ قسمت مهمى از آن را مباحث معاد تشکیل مى دهد. 2 ـ مسأله توحید و آیات و نشانه هاى خدا در نظام آفرینش. 3 ـ داستان فرشتگانى که میهمان ابراهیم(ع) شدند و مأمور در هم کوبیدن شهرهاى «قوم لوط» بودند. 4 ـ هشدار به کافران و مجرمان با بیان داستان موسى(ع)،«قوم عاد»، «قوم ثمود» و «قوم نوح».5 ـ دلداری به پیامبر اسلام(ص) با بیان مبارزه اقوام متعصب با انبیاء گذشته.
این سوره با سوگندهاى پى درپى شروع مى شود، سپس از عذاب الهى و نشانه هاى قیامت سخن می گوید؛ در ادامه نعمت هاى بهشتى را بر می شمرد. در بخش دیگرى از این سوره، از نبوت پیامبر(ص) سخن مى گوید، سپس آیاتی درباره توحید و معاد آمده و در پایان به پیامبر(ص) دستوراتی در زمینه صبر و استقامت و تسبیح و حمد پروردگار می دهد و وعده حمایت او از سوى خداوند را بیان می کند.
خداوند در آغاز سوره نجم، بعد از سوگند پر معنائى، از حقیقت وحى سخن مى گوید، سپس از معراج سخن گفته و بعد از آن خرافات مشرکان را بیان کرده، سپس راه توبه را باز دانسته و در ادامه از معاد و سرنوشت اقوام لجوج مثل عاد و ثمود و ... بحث کرده و سرانجام سوره را با امر به سجده پایان مى بخشد.
در آغاز سوره قمر، از مساله نزدیکى قیامت و موضوع «شق القمر» سخن گفته، سپس درباره قوم «نوح» و قوم «عاد» و قوم «ثمود» و قوم «لوط» و «آل فرعون» آیاتی بیان شده و در آخرین بخش، مقایسه اى میان این اقوام و مشرکان «مکّه» و مخالفان پیامبر اسلام(ص) کرده و سوره را با شرح قسمتى از مجازات مجرمان در قیامت، و پاداش هاى عظیم پرهیزگاران، پایان مى دهد.
قالَ الحسينُ عليه السّلام :
مَنْ دَمِعَتْ عَيناهُ فينا قَطْرَةً بَوَّاءهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ الجَنَّةَ.
چشمان هر کس که در مصيبتهاى ما قطره اى اشک بريزد، خداوند او را در بهشت جاى مى دهد.
احقاق الحق ، ج 5، ص 523