آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این سوره شش بخش دارد: 1- حروف مقطعه و بیان عظمت قرآن و نزول آن در شب قدر. 2- توحید و یگانگى خدا و نشانه هاى عظمت او. 3- سرنوشت کفار و کیفرهاى دردناک آنها. 4- سرگذشت موسى(ع) و بنى اسرائیل در مقابل فرعونیان و نابودى و هلاکشان. 5- مسأله قیامت و عذاب هاى دوزخیان و پاداش هاى پرهیزکاران. 6- هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین.

این سوره، پنجمین سوره از سوره هاى «هفتگانه حوامیم» است و به حکم این که از سوره هاى مکّى است محتواى عمومى آنها را، یعنى بحث از مبدأ و معاد و قرآن، به نحو کامل در بر دارد، و آیاتش در این زمینه ها آن چنان تنظیم شده است که، ضربات کوبنده و بیدارکننده اى بر قلب هاى خفته و غافل، وارد مى سازد و آنها را به ایمان و تقوا و حق و عدالت، فرا مى خواند.
بخش هاى این سوره را مى توان در هفت بخش خلاصه کرد:
1 ـ آغاز سوره، از «حروف مقطعه» و سپس بیان عظمت قرآن است، با این اضافه که نزول آن را در شب قدر، براى اولین بار بیان مى کند.
2 ـ در بخش دیگرى، از توحید و یگانگى خدا و بعضى از نشانه هاى عظمت او در جهان هستى سخن مى گوید.
3 ـ بخش مهمى از آن از سرنوشت کفار و انواع کیفرهاى دردناک آنها سخن به میان آورده.
4 ـ در بخش دیگرى براى بیدار ساختن این غافلان، قسمتى از سرگذشت موسى(علیه السلام) و بنى اسرائیل در مقابل فرعونیان و شکست سخت آنها و نابودى و هلاکشان، گفتگو مى کند.
5 ـ مسأله قیامت و عذاب هاى دردناک دوزخیان و پاداش هاى جالب و روح پرور پرهیزکاران، قسمت دیگرى از آیات این سوره را تشکیل مى دهد.
6 ـ موضوع هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین، از موضوعات دیگرى است که در آیات این سوره مطرح شده است.
7 ـ سرانجام، سوره را با بیان عظمت قرآن، همان گونه که آغاز شده بود پایان مى دهد.
و از آنجا که در آیه دهم این سوره سخن از «دخان مبین» به میان آمده، این سوره، به عنوان سوره «دخان» نام گرفته است.(1)