از جمله مسائلى كه در آيات و روايات اسلامى در مورد دعا روى آن تكيه شده، اين است كه دعا نبايد همانند دعاى مشركان، به موقع گرفتارى اختصاص داشته باشد و به هنگام آرامش خبرى از آن نباشد!  آنهايى كه تنها به هنگام گرفتارى و هجوم مشكلات متوجّه خدا مى‏ شوند، گويا تنها در اين زمان او را مؤثّر در عالم مى‏ دانند، ولى به هنگام قدرت و آسايش، نيرو و قدرت خودشان و عالم اسباب را مؤثّر اصلى مى ‏شمارند و اين خود يك نوع شرك است. زيرا از دريچه چشم يك موحّد در همه حال مؤثّر اصلى اوست و اسباب دنيايى به قدرت و فرمان او هستند و هر چه دارند از او دارند.

سوء ظن آثار زيان باری در جوامع بشری دارد؛ ازجمله: با گسترش آن، مهمترين شالوده زندگی اجتماعی یعنی «اعتماد» از بین می رود. سوء ظن آرامش فرد و جامعه را بر هم می زند. افزون بر اين، در موارد بسيارى، سوء ظن  حادثه مى آفريند، به ویژه زمانی كه افراد، به نواميس خود سوء ظنّ پيدا می كنند. این رذیله اخلاقی در واقع يك ظلم آشكار است، چرا كه افراد بى گناه را هدف انواع تهمت ها قرار مى دهد. همچنین، موجب از دست دادن دوستان مى شود. از سويی چون تفكری انحرافى است، تدريجاً در ساير افكار انسانى نيز اثر مى گذارد، و او را از رسيدن به واقعيت باز مى دارد.

انسان ذاتا عاشق کمال است و کسی که خودکشی می کند به یک اختلال روانی دچار است و راه كمال را گم كرده است؛ لذا باید درمان شود نه اینکه کار او حق محسوب شود و جلوگیری از آن سلب حق باشد. ضمن اینکه خودکشی تنها یک مسئله فردی نیست و صدمات جدی روحی، عاطفی، اقتصادی و... به بستگان، نزدیکان و اجتماع انسانی وارد می نماید؛ لذا بجای اعتراض به حکم خودکشی باید عوامل آن مثل مشکلات اقتصادی و عدم ایمان و... را شناسایی و برطرف کرد.

مهارت در سخن گفتن مرهون عوامل متعددى است كه يكى از مهم ترين آنها تمرين مداوم است. اعتماد به نفس و مرعوب نشدن در برابر جمعيّت و حفظ خونسردى و تلقين موفقيّت به خويشتن، حضور در مجالس اساتيد سخن و استفاده از تجربيات آنها و دقت در نكات ظريفى كه در برابر مخاطبان خود اعمال مى كنند از جمله این عوامل است. همچنین حالات روحى انسان از شادى و غم، سلامت و بيمارى، آرامش و اضطراب و گرفتارى نيز در اين امر بسيار مؤثّر است.

معصومين(ع) آثار دنیوی و مادي بسیاری برای حسن خلق ذکر کرده اند، از آن جمله: امام صادق(ع) می فرماید: «نيكوكارى و حسن خلق، خانه ها را آباد مى كند و عمرها را افزايش مى دهد». آرامش يكى از آثار رفتار محبت آميز است، و اکنون که استرس، عامل بسيارى از بیماری ها و مرگ هاست، اهمیت خود را بیشتر نشان می دهد. همچنین امام علي(ع) مي فرمايند: «حسن خلق روزى ها را فراوان مى كند». اهمیت برخورد مناسب با مخاطب و تاثیر گذاری آن به اندازه ای است که مؤسسه های اقتصادى در سطح جهان، افرادی را برای این کار آموزش می دهند.

همان اندازه كه سوء ظن مايه ويرانى جامعه، تشتّت كارها و ناراحتى روح و جسم است، حسن ظن و خوش بینی مايه آرامش و وحدت است؛ از این رو در کلام معصومين(ع) مورد تاکيد قرار گرفته است. امام علی(ع) در این رابطه می فرمايند: «حسن ظن از بهترين صفات انسانى و پربارترين مواهب الهى است». همچنین می فرمایند: «حسن ظن اندوه را سبك کرده و از گناه رهايى مى بخشد». ایشان همچنین می فرمایند: «حسن ظن مايه آرامش قلب و سلامت دين است».

منظور از یاد و ذکر خدا این است که انسان همیشه یقین و توجّه داشته باشد که هیچ موجودی در عالم نمی تواند مستقلّ و جدای از خدای متعال منشأ اثر باشد. قرآن کریم با وجودی كه مؤمنان را به ياد خداوند دستور مي دهد و آن را مایه آرامش دل ها می داند اما آن را در ذكر زباني خلاصه نمي كند، بلکه عمل صالح و تقوا نیز نقش بسزایی دارند. این آرامش محصول عبوديّت محض حقّ تعالى است و مانند ساير ملكات روحى با تمرين و گذشت زمان حاصل مى شود.

سه توجیه برای اختلاف روایات مربوط به «مدت حکومت امام زمان(عج)» بیان شده است: 1- ترجيح روايات هفت سال؛ شاهد آن «مستفیض» و «متواتر» بودن روایات و شهرت در عمل به آنهاست و اینکه اصلاح جامعه در هفت سال فضیلتی برای حضرت می باشد. 2- حمل روايات به دو مرحله؛ الف) حيات امام بعد از ظهور که کمتر از ده سال است. ب) حكومت عدل جهانى توحيدى که بیش از ده سال می باشد. 3- حمل روایات بر مراحل شدت و ضعف؛ الف) مرحله ظهور و قوت. ب) مرحله تثبيت و آرامش. ج) مرحله نهايى و حداكثري حكومت.

انگیزه ها و ضرروت هایی که ما را ودار می کنند تا خدا را بشناسیم عبارتند از: 1. عشق به آگاهی و آشنایی با جهان هستی؛ 2. حسّ شکرگزاری؛ 3. پیوند سود و زیان ما با این مسأله؛ 4. سرآمد بودن خداشناسی در بین معرفت ها.
آثار و ثمرات شناخت خدا نیز عبارتند از: 1. پیشرفت علوم؛ 2. تلاش و امید؛ 3. احساس مسئولیّت؛ 4. آرامش.

 

اولا: برطرف شدن همه نیازهای ما متوقّف بر دعا نمی باشد، بلکه بسیاری از نیازهای ما با فضل و رحمت الهی در اختیار ما گذاشته شده است.
ثانیا: علم خدا منافاتی با دعای انسان ندارد؛ زیرا در علم خدا حوادث عالم بر اساس تحقّق اسباب و علل محقّق می شود که دعا هم يكی از عوامل موثّر است.
ثالثا: دعا برای ارتباط با خدا و جلب عنایت اوست و حاجت خواستن در رتبه بعد است. خدا از بندگانش خواسته تا با او ارتباط یابند و در مسیر بندگی او ثابت قدم بمانند.
رابعا: دعا آثار و برکاتی دارد که انجام آن را مطلوب و ضروری  می نماید و نوعا خود این آثار نیز مقدّمات اجابت را فراهم می کنند.