ظلم 17 مطلب

کیفر اخروی «قتل عمد»

از ديدگاه قرآن مرتكبان «قتل عمد» به چه عذابي دچار مي شوند؟

از ديدگاه قرآن مرتكبان «قتل عمد» عذاب جاودانه دارند، آنجا كه مي فرمايد: «هركس فرد با ايمانى را از روى عمد به قتل برساند كيفر او دوزخ است، جاودانه در آن مى ماند و خداوند بر او غضب مى كند و او را از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظيمى براى او آماده ساخته است». در اينجا چهار كيفر براى قاتلان معین شده است: 1. خلود در جهنّم. 2. غضب الهى. 3. لعن و دور ساختن از رحمت پروردگار. 4. آماده كردن عذاب عظيم براى آنان.

عاقبت «ظلم» و همکاری با ظالم؟

از ديدگاه قرآن عاقبت «ظلم» و بیدادگری و همکاری با ظالمان چیست؟

«قرآن»، ظالمان و بيدادگران را به آتش سوزانِ جهنّم تهديد كرده است. در يكي از اين آيات مى فرمايد: «ما براى ستمگران آتشی آماده كرده ايم كه آنها را از هر سو احاطه كرده و اگر تشنه شوند و تقاضاى آب كنند آبى برايشان مى آورند همچون فلز گداخته كه صورت ها را بريان مى كند! چه نوشيدنى بدى! و چه بد محل اجتماعى؟!». در تعبير تند ديگرى آمده: «اما ظالمان هيزم آتش دوزخند!». نه تنها ظلم و ستم، ظالمان را به دوزخ مى فرستند؛ بلكه به گفته «قرآن» كسانى كه بر آنها تكيه كنند و يا جزء اعوان و انصار آنان باشند نيز مشمول همين حكم خواهند بود.

واکنش صحیح در مقابل ظلم و ستم ديگران

امام علي(علیه السلام) واکنش صحیح در مقابل ظلم و ستم ديگران را چه می داند؟

ایشان در این باره می فرماید: «نبايد ظلم كسى كه بر تو ستم روا مى دارد بر تو گران آيد». آری نباید هنگامى كه ستمى بر انسان مى شود و او توانايي برطرف كردن ظلم را ندارد گرفتار يأس و نااميدى و بدبينى شود و زبان به نفرين و آه و ناله گشايد. البته اين سخن به معنی سکوت در برابر ظالم نیست؛ زيرا اسلام معتقد است كه «نه ستم كنيد و نه بگذارید به شما ستم شود».

علت مهلت دادن خداوند به «ظالمان»؟

چرا خداوند در دنیا به «ظالمان» مهلت می دهد؟

امام علي(ع) در خطبه 97، درباره مهلت دادن به ستمگران مي فرماید: «اگر خداوند، ظالم و ستمگر را [چند روزى] مهلت دهد، چنان نيست كه فرصت مجازات او از دستش برود، او در كمينگاه، بر سر راه ستمگر است و گلوى وى را در دست دارد؛ هر زمان بخواهد مى فشارد، آن چنان كه نتواند آب دهان را فرو بَرَد». كلام امام(ع) تأكيد دارد كه خداوند هیچگاه از ظالمان غافل نبوده و در کمین آنان و مسلّط بر آنان است و اگر چند روزی به آنها مهلت می دهد به اين خاطر است که بر گناهان خود بیفزایند تا عذاب الهی آنها را فرا بگيرد.

پیامدهای حکومت «ظالمان»؟

پیشگوئی امام علي (ع) از وضع مردم در زمان حکومت «ظالمان» چگونه است؟

ایشان می فرماید: «در آن هنگام، فرزندان سبب خشم [پدران و مادران] مى شوند و باران، گرمى مى افزايد؛ فرومايگان همه جا را پر مى كنند و نيكانِ بزرگوار، كمياب مى شوند!، مردم آن زمان همچون گرگان؛ و سلاطين آنها همچون درندگان؛ و طبقه متوسّط، طعمه آنها؛ و مستمندان، همچون مردگان خواهند بود! در آن زمان، راستگويى از ميان مى رود و دروغ فراوان مى شود. مردم با زبان اظهار دوستى مى كنند، و با دل دشمنى. به گناه و آلودگى افتخار مى كنند و از عفّت و پاكدامنى در شگفتى فرو مى روند و اسلام همچون پوستينى وارونه پوشيده مى شود!».

اقسام «ظلم» بر اساس مجازات آنها

امام علي(ع) «ظلم» را بر اساس کیفر و مجازات آنها به چند دسته تقسیم كرده است؟

امام علي(ع) در خطبه 176 «نهج البلاغه»، «ظلم» را بر اساس مجازات آنها به سه دسته تقسیم كرده است: 1. ظلمی که هرگز بخشوده نخواهد شد، كه شرك به خدا است. 2. ظلمی که بخشوده می شود و بازخواست ندارد، مانند ستمی که بندگان با ارتکاب گناهان صغیره به خویشتن کرده اند. 3. ظلمی که بدون کیفر نخواهد بود، مانند ظلم بندگان به یکدیگر است که مجازات آن شدید است و تا صاحب حقّ از آن نگذرد، خداوند نمی بخشد.

پیامدهای «ظلم» در کلام امام علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در تبیین پیامدهای «ظلم» به دیگران چه مي فرمايند؟

امام علی(ع) درباره عواقب ظلم به ديگران می فرماید: «آن ستمگر كه ابتداى به ظلم مى كند فرداى قيامت دست خود را از پشيمانى مى گزد»، بر این اساس ظالم، آغازگر ظلم است و شخص دوم، یعنی کسی که مقابله به مثل می كند ظالم نيست؛ بلكه در طلب احقاق حق است. از سویی «عَضَّة»؛ (به دندان گزيدن) كنايه از شدت ناراحتى است؛ زيرا انسان به هنگام گرفتاری هایی که خود مسبب آن بوده، مى خواهد از خود انتقام بگيرد و براى اين كار به آزار خويشتن مى پردازد؛ که اينها نشانه ناراحتى شديد و نوعى مجازات و انتقام از خویشتن است.

سیاست ظالمان و ظلم ستیزی آزادگان

رفتار آزادی خواهان چه نقشی در نوع عملکرد ظالمان دارد؟

در طول تاریخ، زیاده خواهی و عدم تسلّط بر امیال و خواهش های نفسانی، یکى از دلایل اصلی ظلم، بلکه شایع ‌ترین آنها است. هنگامی که انسان نتواند امیال درونی اش را تربیت و مدیریت کند، به ‏ناچار براى ارضاى آن از حدّ خویش تجاوز می کند و حقوق دیگران را پایمال می نماید. اسطوره و نماد عدالت خواهی، یعنی امام حسین(ع)، یکی از اهداف اصلی قیام خود را ظلم ستیزی قرار داده؛ و حضرت مهدی(عج) نیز تکمیل کننده راه و نهضت اوست.

معنای واژه «ظلم»

منظور از واژه «ظلم» چيست؟

واژه «ظلم» در اصل داراى دو معناى متفاوت است؛ يكى به معناى تاريكى است كه از آن تعبير به ظلمت مى شود و ديگرى به معناى قرار دادن چيزى در غير محلش است. بعضى از دانشمندان، ظلم را بر سه گونه تقسيم كرده اند: ظلم انسان نسبت به پروردگار كه مصداق اعظم آن كفر و شرك و نفاق است، ظلم انسان بر ديگران و ظلم او به خويشتن؛ اما از يك نظر هر سه قسم ظلم، به ظلم به خویشتن باز می گردد؛ چرا كه انسان، اولين لحظه اى كه تصميم بر ظلم مى گيرد نخستين ضربه را به خود وارد مى كند.

زشت ترین نوع «ظلم» از زبان امام علي(ع)

از منظر امام علي(علیه السلام) زشت ترین نوع «ظلم» كدام است؟

امام علي(ع) درباره زشت ترین نوع ظلم می فرماید: «ستم بر ناتوان زشت ترين [نوعِ] ستم است، بپرهيز از ستم كردن بر كسى كه يار و ياورى جز خدا ندارد»؛ زيرا او قادر بر دفاع از خويشتن نيست. البته ظلم از اساس امری قبيح است؛ خواه ظلم به توانگر باشد و یا ظلم به فقیر.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله):

لَيْسَ لِلْحِجَّةِ المَبْرُورَةِ ثَوابٌ اِلاّ الجَنَّة

حجّ مقبول پاداشى جز بهشت ندارد.

سنن ترمذى: 3/175/8190