قرآن به مردم با ايمان دستور مى ‏دهد كه از «طيّبات» اموال خود انفاق كنند. «طيّبات» هم به پاكيزگى ظاهرى و مادّى و هم به پاكيزگى معنوى و باطنى اطلاق مى ‏گردد؛ يعنى، اموالى را می توان انفاق كرد كه هم خوب و مفيد باشد و هم خالى از هر گونه شبهه و آلودگى به حرام. اگر اموال پست و كم ارزش را انفاق كنيم، اين كار هم توهين به مقام پروردگار است و هم تحقير نيازمندان و آزرده ساختن روح آنهاست. پس بايد در راه خدايى انفاق كرد كه‏ نيازى به انفاق ما ندارد و اوست كه اين نعمت ها را در اختيار ما قرار داده است.

يكی از اصحاب پيامبر(ص) برای رهايی از فقر به سراغ ايشان رفت. قبل از آنكه حرفی بزند پيامبر(ص) فرمود: «هر كس از ما كمكى بخواهد، ما به او كمك مى كنيم؛ ولى اگر بى نيازى ورزد و دست حاجت پيش مخلوقى دراز نكند، خدا او را بى نياز مى كند». دو بار ديگر مراجعه كرد و همان سخن را شنيد. فكری كرد و رفت تيشه اى عاريه كرد و به صحرا رفت؛ هيزمى جمع كرد و فروخت و اين كار را ادامه داد تا تدريجاً توانست لوازم كار را بخرد. پس از مدتی صاحب سرمايه و خادمانى شد. روزی پيامبر(ص) را ديد كه با تبسم همان جمله را تكرار نمود.

امام جواد(ع) به مردي كه انفاق كرده و از اين كارش خوشحال شده بود فرمود: «شايسته است اين شادي را داشته باشى به شرطي كه آن را نابود نكرده باشى يا بعد از اين نابود نكنى! عرض كرد: چگونه نابود می شود با اين‌كه من از شيعيان خالص شمايم؟ فرمود: الان آن نيكى به برادران را با همين سخنت كه از شيعيان خالص شما هستم! نابود كردى. شيعه خالص ما افرادی مثل «سلمان»، «ابوذر»، «مقداد» و «عمّار» هستند. شما بايد بگويی: من از دوستان شمايم و دشمن دشمنانتان و دوست دوستانتان هستم تا ثواب‌ هاى از بين رفته صدقاتت باز گردد.

در كوفه تاجرى بود كه به سادات قرض مى‌ داد و آن را به نام امام علي(ع) ثبت می كرد. مدّتی بعد ورشكسته شد و به سراغ بدهكارانش رفت؛ اما فايده ای نكرد. يك روز مردى از روى تمسخر به او گفت: آيا كسى كه هميشه به نام او قرض می دادى به دادت رسيد؟ تاجر اندوهگين شد. در خواب ديد كه پيامبر(ص)، به حضرت علی(ع) دستور دادن طلب تاجر را داد. امام هم كيسه اى با هزار اشرفى به او داد و فرمود: از اين به بعد هر كدام از فرزندانم قرض خواست به او بده. بعد از بيداری دفترش را نگاه كرد و ديد، قرض ها به ‌نام امام(ع) محو شده است.

امام ‌صادق(ع) به مردي كه از راه دزدی انفاق می كرد، فرمودند: «مادرت به عزايت بنشيند! تو جاهل به كتاب خدايى! نشنيده‌ اى كه قرآن مى‌ فرمايد: خدا، تنها از پرهيزكاران مى‌ پذيرد! سپس افزودند: دو نان و دو انار دزديدى، چهار گناه كردى، چون بدون اجازه صاحبش به ديگرى دادى، چهار گناه ديگر نيز به آن اضافه شد». او جوابى نداشت، ناچار سكوت كرد.

امام ‌صادق(ع) در تبیین اندازه گیری معیشت، در سال قحطی آذوقه منزل خويش را در بازار فروخت و به خادمش فرمود: «بعد از اين، نان خانه مرا روز به روز از بازار بخر! نان خانه من نبايد با نانى كه در حال حاضر توده مردم مصرف مى كنند تفاوت داشته باشد! نان خانه من بايد بعد از اين، نيمى گندم باشد و نيمى جو! من بحمد الله توانايى دارم كه تا آخر سال، خانه خود را با نان گندم به بهترين وجهى اداره كنم؛ ولى اين كار را نمى كنم تا در پيشگاه الهى مساله اندازه‌ گيرى معيشت را رعايت كرده باشم».

«سيد بحرالعلوم» در يكي از شب ها، خادم خود را به دنبال «سيد جواد عاملی» فرستاد و به او گفت: همسايه فقيرت هفت روز است كه جز خرماى زاهدى چيزى نخورده و امروز به خاطر بدهى سنگينش از آن خرمای زاهدی هم محروم شده و شام ندارد؛ ولى تو غذاى خوب مى خورى. عرض كردم خبر نداشتم، فرمود: اگر خبر داشتى و كمك نمی كردى كه يهودى؛ بلكه كافر بودى! و اين عصبانيّت من براى آن است كه چرا از حال برادرانت تجسّس نمی كنى! اكنون اين ظرف هاى غذا را خادمم می آورد، با او درِ خانه آن مرد برو و اين كيسه پول را زير حصير او بگذار!

مرد گنهكاری از دنيا رفت و هيچ كس حاضر نبود بر جنازه اش حاضر شود. اما مرد زاهدی پيش آمد و گفت آماده نماز شويد. همه از اين جريان در شگفت بودند. بالاخره از زاهد پرسيدند. زاهد گفت: در خواب ديدم به من گفتند: برو در فلان محل بايست، جنازه‌‌اى مى‌آورند كه فقط يك زن همراه اوست، بر او نماز بخوان كه آمرزيده شده! زاهد از زن پرسيد: شوهر تو چه عملى مى كرد كه سبب آمرزش او شد؟ جواب داد: او كارهای خوبی انجام نمی داد: اما هميشه در خانه اش دو يا سه يتيم بودند و به‌ آنها بيشتر از اطفال خود مهربانى مى كرد.

مردى گرسنه و برهنه از پيامبر(ص) تقاضاي كمك كرد. پيامبر(ص) او را به خانه دخترش زهرا(س) فرستاد. حضرت فاطمه(س) گردنبندش را به او داد و آن مرد آن را به مسجد آورد. عمار ياسر با اجازه پيامبر(ص) آن را به دويست درهم خريد و مرد را سير كرد و پوشاند و مركبی هم به او داد و گردنبند را به وسیله غلامش نزد فاطمه(س) فرستاد. فاطمه(س) غلام را آزاد كرد و آن غلام خنديد. حضرت زهرا(س) پرسيد چرا مي خندی؟ غلام گفت: گردنبندی بابركت تر از اين نديدم. گرسنه‌ ای را سير، برهنه ای را پوشاند، غلامي را آزاد و در آخر به دست صاحبش رسيد.

امام صادق(ع) فرمود: اميرمؤمنان(ع) براى نيازمندى، پنج بار شتر خرما فرستاد و او شخصى آبرومند بود كه جز از امام(ع) از ديگرى سؤال نمى‌ كرد. يك نفر خدمت حضرت بود، گفت: يا علی(ع) آن مرد از شما تقاضايى نكرد، وانگهى يك بار شتر او را كفايت مى كرد. امام فرمودند: «اگر به كسى كمك كنم بعد از آن كه سؤال نمايد، در اين صورت آن ‌‌چه به او داده ‌ام قيمت همان آبروى اوست كه ريخته است! هر كس چنين كارى با برادر مسلمان خود بنمايد، به خداى خويش دروغ گفته؛ زيرا براى همان برادر دينى خود درخواست بهشت مى ‌كند؛ ولى از كمك مختصرى به مال بى ‌ارزش دنيا مضايقه مى‌ نمايد».