واژه «مشرک» در قرآن، غالباً به بت پرستان اطلاق شده است. برخي از مفسرین معتقدند عقائد اهل کتاب، همانند خدایان سه گانه در نصارا، خدایان دو گانه اهورامزدا و فرزند خدا دانستن عزیز توسط قوم یهود، موجب شرک آنان است، اما قرآن در آیات متعددی مشرکان را در برابر اهل کتاب قرار می دهد. از این رو منظور قرآن از مشرکین، تنها بت پرستانی هستند که در مقابل پيروان انبياء قرار دارند. لذا در زمان پیامبر(ص) يهود و نصارا از بلاد اسلامي اخراج نشدند.
خداوند در ارتباط با علت تحریم ازدواج با مشرکان می فرماید: «با زنان مشرک و بت پرست تا ایمان نیاورده اند ازدواج نکنید، آنها دعوت به سوى آتش مى کنند؛ و خدا به فرمان خود، دعوت به بهشت و آمرزش مى نماید». در حقیقت شرک و مشرکان منشاء پليدي و انحرافات دنيوي و اخروي هستند. لذا اسلام اجازه نمي دهد هرج و مرج دشمنان به داخل خانواده و جامعه اسلامي راه يابد و معصوميت فرزندان، در دامان پدر يا مادر مشرک به عصيان کشيده شود. و اين ممنوعيت تنها با ايمان و اسلام آوردن مشرکان رفع مي شود.
قرآن از درگیری مستضعفان با مستکبران در قیامت خبر داده و می فرماید: «اگر وسوسه هاى فریبنده شیطنت آمیز شما نبود، ما در صف مؤمنان بودیم». مستکبران نیز پاسخ می دهند: «آیا ما شما را از طریق هدایت باز داشتیم، بعد از آن که هدایت به سراغ شما آمد، خود شما گنهکار بودید». در حقیقت مستضفان وسوسه های مستکبران را عامل گمراهی خود می دانند، مستکبران نیز نمى توانند مشارکت خود را در جرم آنان انکار کنند. لذا هر دو گروه پشیمان هستند، مستکبران از گمراه ساختن دیگران، مستضعفان نیز از پذیرش وسوسه هاى شوم آنان.
قرآن در ترسیم تنهایی انسان در قیامت می فرماید: «امروز همه شما به صورت تنها به سوى ما آمدید، همان گونه که بار اول شما را آفریدیم، اموالى که به شما بخشیده بودیم و تکیه گاه شما در زندگى بود، همه را پشت سر گذاردید». بر این اساس تمام پیوندها و علایق مادّى و همه معبودهاى خیالى و ساختگى و تمام تکیه گاه هائى که انسان در این جهان براى خود ساخته، از او جدا مى شوند، او مى ماند و اعمالش؛ او مى ماند و خدایش، و بقیه از میان خواهند رفت.
درباره علّت انکار شرک از سوی مشرکان در قیامت، دو احتمال وجود دارد: 1- در روز قیامت مراحلى وجود دارد، و در مراحل نخستین مشرکان خیال مى کنند مى توانند با دروغ گفتن از کیفرهاى دردناک الهى رهائى یابند لذا طبق عادت دیرینه خویش متوسل به دروغ مى شوند.2- انکار شرک در مورد کسانى است که واقعاً خود را مشرک نمى دیدند همانند مسیحیان که قائل به خدایان سه گانه اند و در عین حال خود را موحّد مى پندارند، یا کسانى که دم از توحید مى زدند، ولى عمل آنها بوى شرک مى داد.
قال ابي عبدالله (عليه السلام)
لا يَزَالُ الدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْکَعْبَةُ.
تا زمانى که کعبه استوار و پابرجاست، دين نيز پايدار خواهد بود.
کافى: 4/271/4