موجودات جهان ذیل نظمی منسجم مراحل زنجیره غذایی یکدیگر را می سازند و در این نظام این گونه نیست که همیشه انسان نقش مصرف کننده را داشته باشد؛ بلکه حتی بدن او هم بعداز مرگ خوراک باکتری ها و قارچ ها و حشرات می گردد. هر گونه خلل وارد کردن به این نظام به بهانه رنج برخی از آنها از کشته و خورده شدن، حرکت طبیعی و کارآمدی آن را مختل می کند. از آن گذشته در فرهنگ دینی کشتن و خوردن حیوانات، فقط به اندازه رفع نیاز و تامین انرژی مجاز شمرده شده است و رنج دادن حیوانات بیش از آن امری مذموم و ناپسند است.

تامل در نظام ارتزاق موجودات، انسان را با شگفتی هایی از قدرت خدا آشنا می کند. شگفتی هایی مانند: محدود بودن منابع مواد غذایی در طول هزاران سال در عین بی شمار بودن انسانها و حیوانات مصرف کننده، ارتزاق حیوانات اعماق دریا، سیستم ارتزاق گیاهان و حیوانات از همدیگر و چرخه مداوم حیات بین آنها، مطبوع بودن خوراکی ها برای موجودات، مورد اشتها بودن موادغذایی مورد نیاز بدن. شگفتی بعدی که مورد اشاره صادق(ع) نیز هست، تعبیه شدن سامانه هایی در بدن انسان برای اعلام هشدارهای تشنگی یا گرسنگی بدن است.

«وحى» مفهوم وسيع و گسترده اى دارد كه يكى از مصداق هاى آن درك غريزى خاصّى است كه در حيوانات وجود دارد و قرآن مجيد درباره زنبور عسل اين تعبير را به كار برده است. مطالعه ساز و کارهای پیچیده زندگی این حشره کوچک و دیگر جانوران خشکی و دریا گواه بر امور بسیار غریبى است كه توجيه آنها جز از طريق الهام غريزى از ناحیه خداوند امكان پذير نيست.

اگر در نظام ارتزاق موجودات مختلف دقت و انديشه شود، نكات جالب و شگفت انگيزى از قدرت خداوندى بر ما روشن مى گردد؛ مثلا هرگز مواد غذایی جهان تمام شدنی نیست؛ یا طریق استفاده از روزی در بین موجودات مختلف است؛ یا بعضى مواد غذايى و رطوبت را از زمين مى گيرند، بعضى ها از آب، بعضى از هوا، و بعضى از طريق وابستگى به گیاهان وحیوانات ديگر و ...

خلقت بدون لباس انسان نقصى بر اشرف بودن او نيست بلكه عارى بودن از لباس براى انسان به خاطر تكميل كرامت و اتمام نعمت بر او است؛ زيرا انسان اشرف مخلوقات است و بايد بتواند در هر مكانى پا گذارده و در هر موقعيتى از مواهب الهى بهره مند شود و لذا بايد برحسب تغييرات محيط، لباس عوض كند در دماى گرم لباس نازك و در دماى سرد لباس ضخيم بر تن كند و اگر با لباس همچون بعضى حيوانات باشيم دچار مشكلات مى شويم.

شرط اول حساب و جزا، عقل و تكليف است و بر طبق مدارك، حيوانات به اندازه خود داراى دركند و زندگى بعضی از آنها طوري است که نمي شود ناشى از غريزه باشد؛ زيرا غريزه معمولاً سرچشمه كارهاى يكنواخت و مستمر است؛ اما اعمالى كه در شرائط خاص و غير قابل پيش بينى بعنوان عكس العمل انجام مى گردد به فهم و شعور شبيه تر است تا به غريزه. از جمله شواهد قرآني مي توان به فرار مورچگان از برابر لشگر سليمان(ع) و آمدن هدهد به منطقه سبأ و آوردن خبر براى سليمان(ع) اشاره كرد. مواردي هم در روايات وجود دارد.

شخص محرم در حال گذراندن ریاضتی مشروع برای رسیدن به مقام والای معنوی است و بدیهی است که در چنین وضعیتی باید از هر آنچه رنگ تعلق دارد – مانند جنگ و جدال ها، خصومت ها، هوس هاى جنسى، لذات مادى، و...-  احتراز کند. وقتی این دستور اسلام را در کنار حرمت کندن درختان و گیاهان و صید حیوانات حرم – حتی در حالت غیر احرام - و انقراض تدریجی برخی گونه های حیوانات ناشی از بی آب و علفی آن منطقه جغرافیایی قرار می دهیم می بینیم که این حکم دستوری برای حفظ محیط زیست شهر مکه نیز بوده است.

اعراب جاهلی برخی حیوانات و محصولات کشاورزی را به بتها اختصاص داده و خوردن آن را برای عدّه ای حرام کرده بودند، همچنین سوار شدن بر این حیوانات را هم حرام می دانستند. آنها دختران خود را می کشتند و بعضی از نعمتهای خدا را بر خود حرام می کردند و بعضى از سنّت هاى انبياء را تحريف و بی اثر مى نمودند؛ مانند سنّت تحريم جنگ در ماه هاى حرام، كه به وسيله سنّت خرافى «نسيئ» بى اثر نمودند؛ به اين معنا كه هر وقت مى خواستند احترام ماه هاى حرام را بشكنند، مى گفتند: مانعى ندارد، يك ماه ديگر را به جاى آن مى نهيم.

در اسلام براى ذبح حیوانات شرایطى مانند قطع چهار رگ گردن و گفتن «بسم الله» در نظر گرفته شده، بطورى که اگر این شرایط انجام نگیرد، گوشت حیوان قابل استفاده نیست. از سویی در اسلام هر حکمی داری حکمت و مصلحتی است، اسلام نیز با این دستورات مى خواهد سه موضوع را تأمین نماید: 1- بیرون ریختن خون از بدن حیوان، به دلیل ضررهای فراوان آن. 2- دورى جستن از آیین بت پرستان که حیوانات خود را به نام بت سر می بریدند. 3- تسریع در جان دادن و جلوگیرى از زجرکش کردن حیوان می باشد.

روزى ابراهیم(ع) مردارى را دید که در کنار دریا افتاده و پرندگان و حیوانات آن را طعمه خود قرار داده اند. این منظره، ابراهیم(ع) را به فکر چگونگی زنده شدن مردگان پس از مرگ انداخت و تقاضا کرد تا خداوند، زنده شدن مردگان را به او نشان دهد. این درخواست برای تقویت ایمان او درباره چگونگی رستاخیز بود و نه اصل آن. در پاسخ این درخواست، به ابراهیم(ع) دستور داده شد که پرندگان چهارگانه ای را پس از ذبح، با هم مخلوط کند و بر هر کوهی قسمتی را قرار داده، سپس آن ها را بخواند تا کیفیت رستاخیز را مشاهده کند.