آیا معناى آیه این است که پیامبر هم «منذر» و هم «هادى» است؟ و یا این که او فقط «منذر» است، و «هادى» شخص دیگرى است؟
در تفسیر این دو کلمه، سه نظریّه وجود دارد:
1 ـ برخى معتقدند که هر دو کلمه مربوط به پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) است، آن حضرت هم انذار کننده است و هم هدایتگر و سخن از شخص دیگرى نیست.
ولکن انصاف این است که این سخن، سخن صحیحى نیست و با ظاهر آیه نمى سازد. و با فصاحت و بلاغت و ادبیّات آیه سازگارى ندارد; چون اگر هر دو کلمه مربوط به پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) بود، فصاحت و بلاغت اقتضاء مى کرد که آیه بدین شکل باشد:
«أَنْتَ لِکُلِّ قَوْم مُنْذِرٌ وَهاد»;
نه این که «هـاد» را در جمله اى مستقل و جداگانه بیان کند. بنابراین ظاهر آیه نشان مى دهد که «هاد» مربوط به شخص دیگرى غیر از پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) است. که باید با دقّت در آیه و قرائن دیگر روشن سازیم «او» کیست؟
2 ـ عدّه اى دیگر بر این عقیده اند که «منذر» مربوط به پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) و «هاد» مربوط به خداوند است; پیامبر انذار کننده مردم و خداوند هدایتگر هر قوم و ملّتى است.
ولى در جواب باید گفت: این نظریّه هم با ظاهر آیه شریفه تناسب ندارد; زیرا کلمه «هاد» در اصطلاح ادبیّات عرب «نکره» است، در حالى که خداوند أعرف معارف است و از همه چیز و هر کس شناخته شده تر است، علاوه بر این که ظاهر آیه دلالت دارد بر این که اقوام مختلف «هدایتگر»هاى متعدّدى دارند، نه این که هدایتگر همه اقوام یک شخص باشد. بنابراین، تفسر فوق هم با ظاهر آیه سازگار نیست.
3 ـ تفسیر سوم این است که هدایتگر شخصى غیر از خدا و پیامبرش مى باشد.
آیا علما و دانشمندان هر قوم و جمعیّت منظور آیه شریفه هستند؟ نه! نمى توان کلمه «هاد» را بر دانشمندان هر قوم و جمعیّت در هر عصر و زمانى تفسیر کرد، چون کلمه «هاد» همانگونه که گذشت «نکره» است و نکره دلالت بر وحدت دارد; یعنى براى هر قوم و جمعیّتى یک هدایتگر و هادى است، راستى آن هادى براى امّت اسلام کیست؟
با توجّه به مجموع بحثهاى گذشته مى توان آیه شریفه را به شکل زیر ترجمه کرد:
«اى پیامبر! تو انذار کننده و شارع دین مقدّس اسلام و بنیانگذار آن هستى و براى هر دین و آئینى هدایتگرى است، که بمنزله حافظ و نگهبان و ادامه دهنده دین و هدایت کننده مردم خواهد بود.»
از سوى دیگر، اتّحاد سیاق اقتضا مى کند که همانطور که پیامبر و «منذر» از سوى خداوند تعیین و نصب مى شود، «هادى» و هدایتگر هم منصوب الهى باشد.
بنابراین «هادى» غیر از خدا و پیامبر و دانشمندان هر امّتى است و باید از سوى خداوند تعیین شود.
از سوى سوم، تنها شخصى که گفته مى شود از سوى پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) نصّ و تصریح به ولایت و امامت او شده است، حضرت على (علیه السلام) است و نسبت به هیچ کس دیگر، حتّى در بین علماء اهل سنّت، چنین ادّعایى وجود ندارد، بنابراین اگر بگوئیم: «بیم دهنده و بنیانگذار اسلام پیامبر (صلى الله علیه وآله) و هدایتگر و امام و پیشواى مسلمانان على (علیه السلام) است که از سوى خدا و توسّط پیامبر منصوب شده است» با آیه سازگار خواهد بود.
