بعضى از مفسّران براى کناره گیرى از واقعیّتى که در این آیه نهفته است، به عذر دیگرى متوسّل شده و آن این که: سیاق آیات قبل و بعد، که درباره اهل کتاب است، تناسبى با مسأله ولایت و خلافت و امامت ندارد، این دوگانگى با بلاغت و فصاحت قرآن سازگار نیست.(1)

پاسخ : تمام کسانى که با چگونگى جمع آورى آیات قرآن آشنا هستند مى دانند که آیات قرآن تدریجاً و به مناسبتهاى مختلف نازل شده است، به همین دلیل بسیار مى شود که یک سوره درباره مسائل مختلفى سخن مى گوید، بخشى از آن درباره فلان «غزوه» است، بخشى دیگر درباره فلان «حکم و تشریع» اسلامى است، بخشى با «منافقین» سخن مى گوید، و بخشى با «مؤمنین»; مثلا اگر سوره نور را مورد توجّه قرار دهیم، مى بینیم بخشهاى مختلفى دارد که هر کدام ناظر به مطلبى است، از «توحید» و «معاد» گرفته تا اجراى «حدّ زنا» و داستان «اِفْک» و مسائل مربوط به «منافقین» و «حجاب» و غیر اینها (سایر سوره هاى طولانى قرآن نیز کم و بیش چنین است) هر چند در میان مجموعه اجزاء یک سوره، پیوند کلّى و عام وجود دارد.

دلیل این تنوّع محتواى سوره همان است که گفته شد: قرآن تدریجاً و بر حسب نیازها و ضرورتها و در وقایع مختلف نازل شده است، و هرگز به شکل یک کتاب کلاسیک نیست که موضوع واحدى را، که از پیش تعیین شده، دنبال کند.

* * *

1.تفسیر المنار، جلد 6، صفحه 466.