ظاهر آیه شریفه این است که ایمان و عمل صالح نه تنها موجب نفوذ محبّت شخص مؤمن در دل مؤمنان مى گردد; بلکه شعله این محبّت، قلب غیر مؤمنان را نیز تسخیر مى کند. به همین جهت حتّى دشمنان على (علیه السلام) نیز او را دوست مى داشتند، هر چند هواى نفس به آن ها اجازه ابراز دائمى آن را نمى داد، ولى گاه بناچار آن را ابراز مى کردند.

معاویه بطور مکرّر از یاران حضرت على (علیه السلام)، به هنگامى که با آن ها ملاقات داشت، مى خواست که حالات على را برایش بازگو کنند و او پس از شنیدن آن ها را تأیید مى کرد.(1)

عمروعاص، آن مکّار حیله باز، که تمام توطئه ها و خرابکارى هاى دوران معاویه از او نشأت مى گرفت و در حقیقت او فرد اوّل جنایات معاویه به شمار مى رفت و معاویه نقش دوم را داشت، در قصیده معروفى به نام جلجلیّه(2) به جنایات دوران معاویه و فضایل على (علیه السلام) به شکل زیبایى اعتراف مى کند، اشعار زیر گزیده اى از قصیده اوست:

مُعاوِیَةُ الْحالَ لا تَجْهَل *** وَ عَنْ سُبُلِ الْحَقِّ لا تَعْدِل

وَ کِدْتُ لَهُمْ اَنْ اَقامُوا الرُّماحَ *** عَلَیْهَا الْمَصاحِفَ فِى الْقَسْطَل

نَسیتَ مُحاوَرَةَ الْاَشْعَرى *** وَ نَحْنُ عَلى دُومَةِ الْجَنْدَل؟

خَلَعْتُ الْخِلافَةَ مِنْ حَیْدَر *** کَخَلْعِ النَّعالِ مِنَ الْاَرْجُل

وَ اَلْبَسْتُها فیکَ بَعْدَ الاْیاسِ *** کَلُبْسِ الْخَواتیمِ بِالْاَنْمُل

وَ کَمْ قَدْ سَمِعْنا مِنَ الْمُصْطَفى *** وَصایا مُخَصَّصَةً فى عَلِىّ؟

وَ فى یَوْمِ خُمّ رَقى مِنْبراً *** یُبَلِّغُ وَالرَّکْبُ لَمْ یَرْجُل

وَ فى کَفِّه کَفِّه مُعْلِناً *** یُنادى بِاَمْرِ الْعَزیزِ الْعَلِىِّ

وَ قالَ فَمَنْ کُنْتُ مَوْلىً لَهُ *** فَهذا لَهُ الْیَوْمَ نِعْمَ الْوَلِىّ

وَ اِنّا وَ ما کانَ مِنْ فِعْلِنا *** لَفِى النّارِ فِى الدَّرْکِ الْاَسْفَلِ(3)

ترجمه: اى معاویه! اکنون خودت را به نادانى مزن و از مسیر حقّ و عدالت منحرف نشو (اگر خدمات مرا فراموش کرده اى برایت بازگو مى کنم): من بودم که در جنگ صفّین، آن زمان که لشکریان على تا نزدیک خیمه تو رسیده بودند، حیله قرآن بر فراز نیزه ها را مطرح کردم، و بدین وسیله تو را از سقوط حتمى نجات دادم (آیا فراموش کرده اى؟!) اى معاویه! آیا داستان حکمیّت، که در منطقه دومة الجندل رخ داد، را فراموش کرده اى!؟ آن جا که با حیله اى شگرف على را از خلافت خلع کردم، همان گونه که کفش ها را از پا درمى آورند! و سپس لباس خلافت را بر قامت تو پوشانیدم، همان گونه که انگشترى را بر انگشتان مى کنند! (معاویه! تمام این خدمات نه به خاطر استحقاق تو براى خلافت بود، بلکه به خاطر آن بود که هواى نفس بر ما غالب بود. و گرنه شکّى نیست که على(علیه السلام)خلیفه حقیقى پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) است، چرا که:) از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) بارها و بارها سفارش هاى فراوانى در مورد على(علیه السلام) شنیدیم، همان گونه که روز غدیر خم را فراموش نکرده ایم، که پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) در آن روز برفراز منبر بالا رفت و فرمان خدا را، در حالى که مسلمان ها اجتماع کرده بودند، به مردم ابلاغ کرد. آن روز دست على در دست پیامبر بود و به صورت آشکار و با صداى بلند فرمان خداوند را بیان کرد. حضرت رسول (صلى الله علیه وآله وسلم) در آن حال فرمودند: «هر کس من مولاى او هستم، این على نیز مولاى اوست». معاویه! (باید حقیقتى تلخ را اقرار کنم و آن این که:) من و تو و افعال و کردار ما (و کسانى که با ما همراه بوده اند) در جهان آخرت در قعر آتش جهنّم خواهیم سوخت و در درک اسفل جاى خواهیم گرفت!

1 . نمونه هایى از این جریانات را در کتاب 110 داستان از زندگانى حضرت على (علیه السلام)، بخش پنجم، آورده ایم.

2 . علّت این که عمروعاص اشعار فوق را سرود، این بود که: معاویه وى را استاندار مصر کرد، مرسوم بود که استانداران درآمدها و مالیات ها و خراج ها را جمع آورى مى کردند و قسمتى را براى خود نگه مى داشتند و قسمت دیگرى را براى حکومت مرکزى مى فرستادند، ولى عمروعاص از این سنّت سرباز زد و هیچ چیزى براى معاویه نفرستاد، معاویه از این کار عمروعاص ناراحت شد، نامه اى برایش نوشت و او را مؤاخذه نمود و به عمرو عاص دستور داد که قسمتى از خراج و درآمد مصر را براى حکومت مرکزى بفرستد. عمرو عاص که خدمات فراوانى به معاویه کرده بود و در بعضى موارد حکومت او را از خطر سقوط رهانیده بود و اکنون مى دید که معاویه خدماتش را فراموش کرده، قصیده جلجلیّه را سرود و براى معاویه فرستاد. وقتى قصیده مزبور به دست معاویه رسید، گویا از کرده خود پشیمان شد و گفت: «دیگر کارى به کار عمرو عاص و خراج مصر نداشته باشید!»

3 . الغدیر، جلد 2، صفحه 114.