مرحوم محدّث بحرانى در غایة المرام 24 حدیث از منابع اهل سنّت و 19 روایت از منابع و مصادر شیعه نقل کرده است، که مجموعاً 43 حدیث مى شود. بنابراین، روایاتى که پیرامون این آیه وارد شده متواتر است.
علاوه بر این، علاّمه امینى در کتاب بى نظیرش، الغدیر، از بیست منبع معروف اهل سنّت روایاتى پیرامون آیه شریفه محلّ بحث نقل مى کند; منابع معروفى چون تفسیر طبرى، تفسیر اسباب النّزول، تفسیر فخر رازى، تذکره سبط ابن جوزى و الصّواعق ابن حجر و نور الابصار شبلنجى و تفسیر ابن کثیر و مانند آن که از اعتبار خاصّى در نزد اهل سنّت برخوردار است. راویان این احادیث ده نفر از صحابه معروف، به شرح زیر، مى باشند:
1 . ابن عبّاس 2 . عمّار یاسر 3 . جابر بن عبدالله الانصاری 4 . ابوذر غفاری که مشهورترین و متقن ترین روایت را در این زمینه نقل کرده است 5 . انس بن مالک 6. عبدالله بن سلام 7 . سلمة بن کهیل 8 . عبدالله بن غالب 9 . عقبة بن حکیم 10 . عبدالله بن اُبىّ.
علاوه بر این که از شخص حضرت على (علیه السلام) نیز روایاتى در شأن نزول آیه شریفه نقل شده و آن حضرت بارها به این آیه استدلال کرده است.
مضمون روایات فوق چنین است: روزى حضرت على(علیه السلام) در مسجد النّبى(صلى الله علیه وآله)مشغول نماز بود، نیازمندى وارد مسجد شد، و تقاضاى خویش را مطرح کرد، کسى چیزى به او نداد. حضرت على (علیه السلام) که در آن هنگام در حال رکوع بود با دست به آن نیازمند اشاره کرد، او آمد و انگشتر را از انگشت مبارک آن حضرت بیرون آورد و از مسجد رفت; در این هنگام آیه شریفه مورد بحث بر پیامبر (صلى الله علیه وآله)نازل شد.
مطلب مذکور مضمون بیش از چهل روایتى است که پیرامون آیه شریفه فوق نازل شده است; ما در اینجا به ذکر سه روایت از روایات چهل گانه فوق اکتفا مى کنیم و این روایات را مخصوصاً از تفسیر فخر رازى نقل مى کنیم:
1ـ رَوى عَطـا عَنْ اِبْنِ عَبّاسْ أَنَّهـا نَزَلَتْ فی عَلِیِّ بْنِ أَبیطالِب...
شخصى به نام عطاء از ابن عبّاس، صحابى معروف و مفسّر قرآن، نقل مى کند که او فرموده است: آیه ولایت در شأن علىّ بن ابى طالب(علیهما السلام) نازل شده است.
2ـ روى ان عبدالله بن سلام قال: لَمّـا نَزَلَتْ هـذِهِ الاْیَةُ، قُلْتُ، یا رَسُولَ اللهِ أَنَا رَأَیْتُ عَلِیّاً تَصَدَّقَ بِخـاتَمِهِ عَلى مُحْتـاج وَهُوَ راکِعٌ فَنَحْنُ نَتَوَلاّهُ
روایت شده است که عبدالله بن سلام گفت: هنگامى که آیه شریفه «إنَّما وَلِیُّکُمُ اللهُ ...» نازل شد، به پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) عرض کردم: هنگامى که على انگشترش را به شخص نیازمندى صدقه داد من آنجا حاضر بودم و این صحنه را با چشم خود دیدم (حال با توجّه به نزول این آیه درباره ولایت او) من ولایت ایشان را مى پذیرم.
3ـ سومین روایت، که مهمترین و جامع ترین روایت در این موضوع محسوب مى شود، از ابوذر غفارى نقل شده است. روایت مذکور را فخر رازى به نقل از ابوذر چنین مطرح مى کند:
قـال: صَلَّیْتُ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله علیه وآله یَوْماً صَلوةَ الظُّهْرِ، فَسَأَلَ سـائِلٌ فِى الْمَسْجِدِ فَلَمْ یُعْطِهِ أَحَدٌ فَرَفَعَ السّـائِلُ یَدَهُ إِلَى السَّمـاءِ وَقـالَ: «اللّهُمَّ اشْهَدْ أَنِّی سَأَلْتُ فِی مَسْجِدِ الرَّسُولِ فَمـا أَعْطـانِی أَحَدٌ شَیْئاً!» وَعَلِیٌّ کـانَ راکِعاً، فَأَوْمَأ إِلَیْهِ بِخِنْصِرِهِ الْـیُمْنى وَکـانَ فِیهـا خـاتَمٌ فَأَقْبَلَ السّـائِلُ حَتّى أَخَذَ الْخـاتَمَ بِمَرْأى النَّبِىُّ (صلى الله علیه وآله)فَقـالَ (صلى الله علیه وآله): اللَّهُمَّ إِنَّ أَخِی مُوسى سأَلَکَ فَقـالَ: «رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی، وَیَسِّرْ لِی أَمْری، وَاحْلُلْ عَقْدَةً مِنْ لِسـانِی، یَفْقَهُوا قَوْلِی، وَاجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلى، هـارُونَ أَخِی، اُشْدُدْ بِهِ أَزْرِی وَأَشْرِکْهُ فِى أَمْرِی» فَأَنْزَلَت قُرْآناً ناطِقاً: «سَنَشُدُّ عَضُدَکَ بِاَخیکَ وَنَجْعَلُ لَکُمـا سُلْطـاناً» وَاَللّهُمَّ وَأَنَا مُحَمَّدٌ نَبِیُّکَ وَصَفِیُّکَ فَاشْرَحْ لِی صَدْرِی وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی وَاجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلِی، عَلِیّاً، اُشْدُدْ بِهِ ظَهْرِی. قـالَ أَبُوذَر: فَوَ اللهِ مـا أَتَمَّ رَسُولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله) هـذِهِ الْکَلِمَةِ حَتَّى نَزَلَ جِبْرَئیلُ، فَقـالَ: یـا مُحَمَّدُ: إِقْرَءْ «إِنَّمـا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ ...»
ابوذر مى گوید: روزى همراه، با پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) نماز ظهر را به جماعت اقامه کردیم، پس (از نماز) نیازمندى تقاضاى کمک کرد، (بر اثر فقرى که بر غالب مسلمانان حاکم بود) کسى از حاضران کمکى به او نکرد، سائل (که از دریافت کمک نا امید شده بود) دستانش را به سوى آسمان بلند کرد و چنین گفت: خدایا! تو شاهد باش که در مسجد پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله)تقاضاى کمک کردم، کسى کمکم نکرد! على (علیه السلام)که در آن هنگام مشغول نماز (مستحبّى و نافله) بود با انگشت خِنْصِرْ (یعنى انگشت کوچک دست راستش، که انگشترى در آن بود) به آن نیازمند اشاره کرد! شخص نیازمند به سوى آن حضرت آمد و انگشتر آن حضرت را در آورد و رفت. این صحنه در حضور و جلوى چشمان پیامبر (صلى الله علیه وآله)(و اصحاب) انجام شد. پیامبر (صلى الله علیه وآله)(پس از دیدن این صحنه زیبا و با شکوه، دست به آسمان بلند کرد و) فرمود: پروردگارا ! برادرم موسى بن عمران از تو تقاضایى کرد و گفت: «پروردگارا ! سینه ام را گشاده کن، و کارم را برایم آسان گردان; و گره از زبانم بگشاى; تا سخنان مرا بفهمند. و وزیرى از خاندانم براى من قرار ده، برادرم هارون را. با او پشتم را محکم گردان; و او را در کارم شریک ساز»، و تو (در مقام اجابت خواسته اش) در قرآن چنین فرمودى: «بزودى بازوان تو را به وسیله برادرت محکم (ونیرومند) مى کنیم; و براى شما سلطه و برترى قرار مى دهیم.»
پروردگارا ! من محمّد، پیامبر و برگزیده تو هستم، سینه ام را گشاده کن; و کارم را برایم آسان گردان; و وزیرى از خاندانم; یعنى على، برایم قرار ده، با او پشتم را محکم گردان.»
ابوذر در ادامه این حدیث بسیار زیبا مى گوید: «به خدا قسم هنوز سخنان پیامبر(صلى الله علیه وآله)به پایان نرسیده بود که جبرئیل نازل شد و آیه «انّما ولیّکم الله و...» را بر پیامبر خواند!
فخر رازى پس از نقل این سه روایت مى گوید: «مجموعه روایاتى که در این مسأله وارد شده، همین سه روایت است.»
