«اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً» ـ در این آیه شریفه بین ایمان و عمل صالح از یک سو، و نفوذ در قلب هاى مردم از سوى دیگر ارتباط برقرار شده است. خداوند متعال محبوبیّت عمومى را نتیجه ایمان و عمل صالح شمرده است. معنى این جمله آن است که با زور شمشیر و اسلحه، هر چند ممکن است بر جسم مردم تسلّط پیدا کرد، ولى بدین وسیله هرگز ممکن نیست بر قلب و جان مردم سلطنت نمود و راهى به سوى دل آن ها باز کرد.
سؤال : راستى چه رابطه اى بین ایمان و عمل صالح از یک سو، و نفوذ در قلب ها و مقبولیّت عامّه از سوى دیگر، وجود دارد؟ آیا ما نیز مى توانیم در سایه ایمان و عمل صالح به چنین نعمت بزرگى دست یابیم؟
پاسخ : رابطه بین این دو، به دو شکل متصوّر است:
نخست، ارتباطى معنوى و الهى که خداوند طبق حکمتش ایجاد مى کند; همانند علاقه اى که در دل فرعون و همسرش نسبت به حضرت موسى (علیه السلام) به هنگام کودکى ایجاد کرد. فرعون، که براى نابودى دشمن خویش دستور داده بود تمام نوزادان مصر را نابود کنند، به اراده خداوند مهر موساىِ نوزاد در قلبش لانه مى کند و با دست خویش دشمنش را پرورش مى دهد، خداوند بدین وسیله قدرت نمایى مى کند و به فرعون و فرعونیان مى فهماند که هرگاه اراده الهیّه به چیزى تعلّق بگیرد، هیچ چیز نمى تواند مانع تحقّق آن شود. این گونه رابطه ها و علاقه ها قابل تحصیل نیست، بلکه تنها از ناحیه خداوند متعال إعطا مى گردد.
دوم، علاقه ها و محبوبیّت هاى عادّى که قابل تحلیل منطقى است. کار خوب و عمل صالح جاذبه دارد و حتّى آدم هاى ناصالح و بد را به خود جذب مى کند.
مثلا امانت یک عمل صالح است و امین یک انسان صالح. همه مردم به امین عشق مىورزند و او را دوست مى دارند، حتّى سارقین و دزدان هم به او اعتماد دارند و هنگامى که اموال مسروقه را مى خواهند نزد کسى به امانت بگذارند، به سراغ دوستان سارق خود نمى روند، بلکه به نزد انسان هاى امانتدار مى روند و به آن ها مى سپرند! بنابراین خود عمل صالح و ایمان جاذبه اى دارد که ثمره آن نفوذ در قلب هاست. شخصى که طالب نفوذ در قلب مردم مى باشد، کافى است که نشان دهد انسانى مؤمن و صالح العمل است، هنگامى که مردم پى بردند که وى داراى ایمان و عمل شایسته است، قلب آن ها خود به خود به سوى او متوجّه مى شود و نیاز به کار خاص نیست.
پاکدامنى و عفّت یکى دیگر از اعمال صالح بسیار باارزش است، این عمل آن قدر ارزشمند است که حتّى ناپاکان به آن عشق مىورزند. آن ها، هنگامى که قصد ازدواج مى کنند و مى خواهند تشکیل خانواده دهند، به سراغ خانواده هاى پاکدامن مى روند و از ناپاکان اجتناب مى نمایند! جالب این که حضرت على (علیه السلام)، که موضوع بحث این آیه است، هم از طریق ایمان و عمل صالح ـ در بالاترین حدّ آن ـ به این سرمایه بزرگ دست یافته است و هم خداوند متعال محبّت وى را در دل و قلب مردم جاى داده است.
