سؤال : حضرت رسول (صلى الله علیه وآله وسلم) ـ طبق آنچه گذشت ـ به اتّفاق همه مفسّرین، اعم از شیعه و سنّى، ابتدا ابوبکر را مأمور ابلاغ آیات اوّلیّه سوره برائت کرد، سپس او را عزل نمود و حضرت على (علیه السلام) را مأمور این کار کرد; آیا پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) از کارش پشیمان شد و لهذا دست به این تغییر زد؟ یا هر دو کار طبق دستور خداوند بوده است; هم نصب و عزل ابوبکر، و هم اعطاى این مأموریّت به على (علیه السلام)؟ خلاصه، این تغییر مأموریّت چه حکمتى داشته است؟
پاسخ : پاسخ این پرسش واضح است; پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) هر دو کار را آگاهانه انجام داد و هدفش این بود که شخصى که برترین و افضل است را معرّفى کند، و ذهن مردم را از کسى که تصوّر مى کردند برترین است، به سوى برترین حقیقى و واقعى هدایت کند. بدین جهت در ابتدا این مأموریّت را به ابوبکر سپرد و سپس او را عزل کرد و على (علیه السلام)را مأمور این کار نمود، تا به مردم بفهماند على (علیه السلام) افضل و شایسته تر از ابوبکر و همه مسلمانان است.
این اوّلین مرتبه اى نبود که حضرت رسول (صلى الله علیه وآله وسلم)چنین کارى مى کرد، بلکه قبلا نیز بارها شبیه این کار را ـ براى تبیین هدف مذکور ـ انجام داده بود.
مثلا، پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) در جنگ خیبر یک روز پرچم را به دست ابوبکر مى دهد، تا قلعه خیبر را فتح کند، وى تا عصر هر چه در توان دارد سعى و تلاش مى کند، ولى موفّق به فتح قلعه محکم خیبر نمى شود; روز دوم پرچم را به عمر مى سپارد، او نیز در فتح قلعه خیبر ناکام مى ماند. در شب سوم مى فرماید:
«فردا پرچم را به دست شخصى مى دهم که خدا و رسولش را دوست مى دارد و خدا و پیامبر هم او را دوست مى دارند، وى مرتّب به دشمن حمله مى کند و هرگز فرار نمى نماید. او قلعه خیبر را فتح خواهد کرد.»
اصحاب که متوجّه منظور حضرت شده بودند، عرض کردند: اگر منظورتان حضرت على است، او هم اکنون سخت مبتلا به چشم درد است.
پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: على را حاضر کنید. على به خدمت پیامبر رسید، حضرت مقدارى از آب دهانش را به چشمان على مالید، به اذن الهى چشمان على شفا یافت! پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) روز بعد پرچم را به دست او سپرد و آن حضرت قلعه خیبر را فتح کرد.
چرا رسول اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) ابتدا پرچم را به دست دو تن دیگر از اصحاب داد و سپس به على سپرد؟
پاسخ این سؤال روشن است، حضرت مى خواهد عملا افضلیّت و برترى على (علیه السلام) را نشان دهد.
در جنگ احزاب نیز شبیه این جریان رخ داد. هنگامى که عمرو بن عبدود، آن قهرمان پرآوازه مشرکان و بت پرستان، از خندق عبور کرد و در مقابل مسلمانان قرار گرفت و هماورد و مبارز طلبید، کسى جز على اعلام آمادگى نکرد.
پیامبر فرمود: على جان شما بنشینید!
براى بار دوم عمروبن عبدود مبارز طلبید، باز کسى جز على از جا برنخاست.
پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: شما بنشینید!
«عمرو» در مرتبه سوم سخن زشتى گفت: از بس که مبارز طلبیدم خسته شدم و صدایم گرفت، آیا کسى از بین شما مسلمانان مشتاق رفتن به بهشت نیست، تا او را به بهشت بفرستم! باز جز على کسى برنخاست!
این بار پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)اجازه داد که على به میدان برود و در کمال تعجّب و حیرت همگان بر عمرو بن عبدود غالب و پیروز گردد. در این جا نیز پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) براى اثبات برترى و افضلیّت على (علیه السلام) بدین شکل عمل کرد، تا عملا جایگاه و موقعیّت اجتماعى على (علیه السلام)را استحکام بخشد.
* * *
