آیه «سقایة الحاج» خبر از حادثه اى مى دهد که در عصر نبوى رخ داده است و صرفاً بیان یک قانون کلّى نیست; یعنى حقیقتاً چنین مقایسه اى انجام شده است. بنابراین، آیه شریفه شأن نزولى دارد، بدین جهت شأن نزول هاى متعدّدى براى آن ذکر شده، که خلاصه معروف ترین آن ها به شرح زیر است:
«عبّاس»، عموى پیامبر، و «شیبه»، که از فرزندان عبدالمطّلب است، در مسجدالحرام با هم گفت و گو مى کردند.
عبّاس خطاب به شیبه گفت: خداوند متعال افتخارى نصیب من کرده، که نصیب هیچ کس ننموده، و آن «سقایة الحاج» است.
«شیبه» در پاسخ گفت: خداوند افتخار «عمارة المسجدالحرام» را نصیب من کرده است و افتخارى بالاتر از کلیددارى کعبه وجود ندارد. بنابراین افتخارى که نصیب من شده، بالاتر از افتخار توست.
على (علیه السلام) که از کنار آن ها عبور مى کرد و سخنان آن ها را شنید، به نزد ایشان رفت، و پس از سلام و اداى احترام، اجازه خواست سخنى بگوید، اجازه سخن داده شد. حضرت فرمود: «خداوند افتخارى به من عنایت کرده که از همه افتخارات بالاتر و نصیب هیچ کس نشده است!»
گفتند: آن چیست؟
فرمود: من قبل از همه شما ایمان آوردم، و به خاطر رضاى خداوند قبل از همه هجرت کردم، و در راه خدا با مال و جانم جهاد نمودم! و شما و امثال شما، به برکت جهاد من و امثال من مسلمان شدید و اسلام را پذیرفتید! بنابراین بالاترین افتخار «سقایة الحاج» یا «عمارة المسجدالحرام» نیست، بلکه «ایمان به خدا» و «هجرت در مسیر رضاى او» و «جهاد در راه او» بالاترین افتخار است.
عبّاس عموى پیامبر و على (علیهما السلام)، با شنیدن این سخن خشمگین و ناراحت شد و به خدمت پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) رسید، و ماجرا را براى آن حضرت بیان نمود و از على شکایت کرد، که وى مقام و موقعیّت مرا زیر سؤال برده است.
پیامبر شخصى را به دنبال على (علیه السلام) فرستاد، وقتى على به خدمت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)رسید، حضرت از او توضیح خواست و فرمود: چه گفته اى که عمویت عبّاس را عصبانى کرده اى؟
على عرض کرد: سخن حقّى گفته ام، عمویم از سخن حقّ من ناراحت شده است، سپس آنچه اتّفاق افتاده بود را براى پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم)بازگو کرد. ضمناً این نکته را یادآور شد که من در مقام تعریف و تمجید از خود نبودم، بلکه مى خواستم به آن ها بگویم «سقایة الحاج» و «عمارة المسجدالحرام» بالاترین افتخارات نیست و افتخاراتى بالاتر از آن هم وجود دارد. در این هنگام آیه سقایة الحاج نازل شد و خداوند سخن على (علیه السلام) را تأیید کرد.
شأن نزول فوق حدّاقل در دوازده کتاب معروف اهل سنّت، که پیرامون تفسیر قرآن، یا تاریخ، و یا روایات نوشته شده، آمده است:
1 ـ اسباب النّزول، نوشته علاّمه واحدى
2 ـ تفسیر علاّمه خازن بغدادى
3 ـ تفسیر العلاّمة القرطبى
4 ـ تفسیر فخررازى
5 ـ دُرّ المنثور، نوشته علاّمه سیوطى
6 ـ تفسیر ابوالبرکات النّسفى
7 ـ فصول المّهمه، نوشته ابن صبّاغ مالکى
8 ـ کفایة الطّالب گنجى شافعى
9 ـ تاریخ خطیب بغدادى
10 ـ مناقب ابن مغازلى
11 ـ تاریخ ابن عساکر
12 ـ ربیع الابرار، نوشته زمخشرى
بنابراین، شأن نزول فوق جاى هیچ گونه تردید و گفت و گویى ندارد.
