«بَراءَةٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِه اِلَى الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ; این، اعلام بیزارى از سوى خدا و پیامبر او، به کسانى از مشرکان است که با آن ها عهد بسته اید!» ـ پیمان بین مسلمانان و مشرکانى که پیمانشان مدّت ندارد از این ساعت لغو و کأن لم یکن تلقّى مى گردد.
«فَسیحُوا فِى الْاَرْضِ اَرْبَعَةَ اَشْهُر وَ اعْلَمُوا اَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِى اللهِ وَ اَنَّ اللهَ مُخْزِى الْکافِرینَ; با این حال (که پیمان شما با رسول خدا لغو شده است) چهار ماه مهلت دارید که آزادانه در زمین سیر کنید و هر جا که مى خواهید بروید و بیندیشید، و بدانید که شما نمى توانید خدا را ناتوان سازید، (و از قدرت او فرار کنید، و بدانید) خداوند خوار کننده کافران است.»
سؤال : چرا پیامبر پیمان هایش را با مشرکان نقض کرد؟ آیا این نقضِ پیمان، شامل تمام پیمان هاى حضرت مى شد؟
پاسخ : از آیات بعد استفاده مى شود که مسأله لغو پیمان ها تنها در مورد پیمان هایى بود که مدّت خاصّى نداشته، یا مدّت آن به سر رسیده است، و همچنین پیمان هایى که مدّت آن به إتمام نرسیده، ولى مشرکان پیمان شکنى کرده بودند و به دشمنان اسلام و مسلمین در جنگ أحزاب و مانند آن کمک کرده بودند، امّا پیمان هایى که مدّت آن به پایان نرسیده بود، و صاحبان آن تخلّفى نکرده بودند و به یارى دشمنان اسلام نشتافته بودند، چنین پیمان هایى بر قوّت خود باقى بود و تا پایان یافتن مدّتش مورد احترام پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) و مسلمانان بود، همان گونه که در آیه چهارم سوره توبه این نوع پیمان ها استثناء شده است; زیرا عهد و پیمان از نظر اسلام، هر چند با دشمن بسته شود، محترم است و اگر مصلحتى ایجاب کند که مسلمانان با کفّار عهد و پیمانى داشته باشند، باید آن را محترم بشمارند و بر طبق آن عمل کنند.
«وَ اَذانٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِه اِلَى النّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْاَکْبَرِ; و این، اعلامى از ناحیه خدا و پیامبرش به عموم مردم در روز «حجِّ اکبر» است». در مورد «حجّ اکبر» تفسیرهاى مختلفى ذکر شده است ، ولى بهترین تفسیر این است که منظور از حجّ اکبر همان «حجّ تمتّع» است که وقوف در «عرفات» و «مشعرالحرام» و «منى» و «قربانى» و «رمى جمرات» و مانند آن دارد و منظور از حجّ اصغر «عمره تمتّع» مى باشد. به هر حال باید دید که این اعلام خدا و رسولش در حجّ تمتّع سال نهم هجرت چه بوده است؟ به ادامه آیه توجّه کنید:
«اَنَّ اللهَ بَرىءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُهُ» ـ اعلام خداوند و رسولش به همه مشرکین این است که خدا و پیامبرش از مشرکین بیزار هستند، بدین جهت پیمان ها لغو مى شود. بنابراین مشرکین و کفّار دو راه بیشتر در پیش رو ندارند: راه اوّل آن است که از گذشته خویش توبه کنند و دست از شرک بردارند و به اسلام و آیین توحید روى آورند.
«فَاِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ» ـ مشرکان و بت پرستان که پیمان آن ها لغو شده است، اگر راه توبه و پذیرش اسلام را در پیش بگیرند و به اسلام بگروند براى آن ها بهتر است; زیرا هم امنیّت آن ها در دنیا تأمین مى شود و هم در سایه عمل به قوانین اسلام، و انجام واجبات و ترک محرّمات، سعادت اخروى آن ها تأمین مى گردد.
«وَ اِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَموُا اَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِى اللهِ وَ بَشِّرِ الَّذینَ کَفَروُا بِعَذاب اَلیم» ـ و اگر توبه نکنند، و بر عقاید شرک آلود خود پافشارى کنند، و از حق سرپیچى نمایند، نمى توانند از قلمرو قدرت خداوند خارج شوند و آن حضرت را ناتوان سازند! علاوه بر این که مجازات و عذابى دردناک هم در انتظار آن هاست.
