متأسّفانه در ذیل آیات مربوط به فضایل اهل البیت (علیهم السلام) و آیات ولایت و امامت، بهانه جویى هاى فراوانى مطرح مى شود که در سایر آیات قرآن یا مسایل اسلامى، 1/100 آن هم ملاحظه نمى شود! البتّه فلسفه این بهانه جویى ها مشخّص است; زیرا اگر بپذیرند مجموعه این آیات در مورد حضرت على و سایر ائمّه (علیهم السلام)است، باید قائل به امامت و خلافت بلافصل حضرت على (علیه السلام) و اولادش شوند، چون ـ همان طور که بارها گفته ایم ـ اگر امامت انتصابى باشد، خداوند هرگز با وجود افضل و اعلم و اشجع و خلاصه، بهترین فرد مسلمان، به سراغ دیگران نمى رود، زیرا مقتضى حکمتش چنین است. و اگر انتخابى هم باشد مردم عاقل باید بهترین فرد را انتخاب کنند، و با وجود بهترین، به سراغ دیگران نمى روند. و این نتیجه، با پیشداورى ها و هواى نفس عدّه اى سازگار نیست; بدین جهت سعى مى کنند به شکلى آیات ولایت و فضایل را کم رنگ یا بى رنگ کنند، تا دچار عذاب وجدان نگردند. بدین خاطر بهانه جویى مى کنند; به چند نمونه آن توجّه کنید:
1. سوره انسان مکّى است!
سوره دهر در مدینه نازل نشده، بلکه مکّى است. و مى دانیم که امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) در سال دوم و سوم هجرت در مدینه متولّد شدند; بنابراین، در زمان نزول سوره دهر هنوز این دو بزرگوار متولّد نشده بودند; پس شأن نزول فوق، متناسب با سوره دهر نیست; بر این اساس، بعضى گفته اند: شأن نزول آیات مذکور بدین شرح است:
«غلام سیاهى خدمت پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) مشرّف شد و عرض کرد: دوست دارم در بهشت در کنار شما باشم! امّا من سیاه و شما سفید هستید و لهذا این آرزو عملى نیست; پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: غصّه نخور، در روز قیامت آن قدر سفید و نورانى مى شوى که از سال ها راه قابل رؤیت خواهى بود. سپس آیات فوق در شأن این غلام نازل شد!» خلاصه این که، با توجّه به مکّى بودن سوره دهرشأن نزولى که ذکر کرده اید متناسب با این سوره نیست.
پاسخ : اوّلا : بسیارى از مفسّران، محدّثان و مورّخان معتقدند که سوره دهر در مدینه نازل شده است و تعداد بسیار اندک و محدود و انگشت شمارى برخلاف این دانشمندان نظر داده و مکّى بودن این سوره را پذیرفته اند.
دانشمندانى که اعتقاد به مدنى بودن این سوره دارند و بر آن شهادت داده اند بر دو دسته هستند: گروهى صریحاً گفته اند که این سوره در مدینه نازل شده است، و گروه دیگر این مطلب را صریحاً نگفته اند، ولى شأن نزولى که در مورد على (علیه السلام) و اعضاى خانواده اش نقل کردیم را در ذیل آیات سوره انسان آورده اند. این بدان معناست که سوره دهر مدنى است.
مرحوم قاضى نورالله شوشترى، در جلد سوم احقاق الحق، صفحه 157 به بعد، نام این دانشمندان را ذکر کرده است، که به برخى از آن ها اشاره مى کنیم:
1 ـ «زمخشرى»، که از مفسّرین معروف اهل سنّت و از مشاهیر آنان است، در کتاب معروفش «کشّاف»، به مدنى بودن سوره انسان تصریح کرده است.
2 ـ «واحدى»، یکى دیگر از مشاهیر اهل سنّت، در «اسباب النّزول» همین نظر را انتخاب کرده است.
3 ـ «ابن جوزى»، از دیگر دانشمندان سنّى مذهب، نیز اعتقاد به مدنى بودن سوره دهر دارد.
4 ـ «گنجى»، در «کفایة الطّالب» نیز این نظریّه را برگزیده است.
5 ـ «طبرى»، در «ذخائر العقبى» نیز همین عقیده را دارد.
6 ـ آلوسى نیز معتقد است که این سوره مدنى است.
7 ـ «فخر رازى»، از پرآوازه ترین مفسّرین جهان تسنّن، نیز همین نظریّه را اختیار کرده است.
8 ـ مفسّر معروف «قرطبى» این عبارت را در تفسیر خویش آورده است:
ذکر الثّعلبى فى تفسیره: و قال اهل التّفسیر انّها نزلت فى على و فاطمة و جاریة لهما اسمها فضّة
ثعلبى در تفسیرش گفته است: سوره دهر در مدینه نازل گشته و همه اهل تفسیر معتقدند این سوره در مورد على و فاطمه و کنیز آن ها، فضّه، نازل شده است.
خلاصه این که، طبق گواهى دانشمندان اسلام، که به برخى از آن ها اشاره شد، سوره دهر بدون شک در مدینه نازل شده است.
ثانیاً : از آیه شریفه «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّه مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ اَسیراً» استفاده مى شود که این سوره مدنى است; زیرا در مکّه اسیرى وجود نداشت، بلکه بعد از هجرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) و مسلمانان به مدینه و تشریع جهاد و شروع جنگ هاى پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)این مسأله در مدینه به وجود آمد. بنابراین، خود کلمه «اسیر» بهترین شاهد است که سوره دهر مدنى است.
و امّا شأن نزولى که در مورد غلام سیاه گفته شد، هیچ تناسبى با آیات سوره دهر ندارد; زیرا در آن شأن نزول، هیچ سخنى از اطعام مسکین و یتیم و اسیر به میان نیامده است; بنابراین، چنین شأن نزولى برخلاف آیات سوره دهر است و آنچه برخلاف قرآن است قابل اعتنا نمى باشد.
