مجازات فوری و نابود کردن ظالم با «اختیار» انسان و اتمام حجّت منافات دارد. اگر هر عمل ظالمانه ای، بلافاصله و به صورت فوری، جزا داده شود، هیچ کس جرأتی برای بروز اراده واقعی و ظهور باطنش نخواهد داشت.
فرصت دادن به ظالمان به معنی سکوت خداوند در برابر ظلم نیست؛ ممکن است برخي از ظالمان توبه كنند. گاهی خداوند طبق «سنّت استدراج» به ظالمان فرصت می دهد تا زمینه شدید تر شدن عذاب اخروی خود را فراهم کنند. همچنین طبق خاصیّت نظام هستی، نمی ‌‌توان در این دنیا تمام مجازات برخی از ظالمان را اجرا نمود.
از طرفی خداوند سرنوشت هیچ قوم و ملّتى را تغییر نمى دهد مگر آن که آنان آنچه را در وجود خودشان است تغییر دهند؛ خداوند هم ظلم کردن و هم زير بار ظلم‌ رفتن را نمي‌ پذيرد.

خداوند از همه اقوام پیامبرانی را برگزیده است و کثرت پیامبران در قومی به این معنی نیست که سایر اقوام از داشتن پیامبر محروم باشند. اینکه از یک قوم تعداد بیشتری پیامبر مبعوث شده بخاطر شایستگی آنها یا زندگی در گاهواره تمدن و... می باشد. ضمن اینکه بعضی از پیامبران اگرچه از قوم خاصی برگزیده شدند ولی رسالت جهانی داشتند و اقوام دیگر از وجود پیامبر بی بهره نمی ماندند.

با تمدید ده روزه میقات حضرت موسی(ع)، شایعه مرگ او توسط منافقین در میان بنی اسرائیل پخش شد و سامری با ساختن بتی به شکل گوساله، بنی اسرائیل را که سابقه ابراز علاقه به بت پرستی را داشتند، به گرد آن جمع کرد. ولى با مراجعت موسى(ع) و روشن شدن مسائل، بنى اسرائیل به اشتباه خود پى بردند، از کار خود نادم و پشیمان گشتند و از خدا تقاضاى عفو و بخشش کردند.

آيه 122 سوره «توبه» می فرماید: «چرا از هر گروهى طايفه اى كوچ نمى كنند تا در دين آگاهى يابند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آنها را انذار نمايند ...». اين آيه نه تنها فراگيرى آيين الهى را واجب مى شمرد بلكه تعليم دادن آن را بعد از فراگيرى نيز لازم مى داند. در این آیه به جهت بیان اهمیت مهاجرت برای فراگیری دانش از واژه «نفر» که مربوط به كوچ كردن به سوى «ميدان جهاد» است، استفاده شده است.

در پاره اى از آيات قرآنى اشاره شده است كه «حجت الهي» در هر عصري لازم است. آيه شريفه «اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرُ وَ لِكُلِّ قَوْم هاد» نشان مى دهد كه هر قومى در هر عصر و زمانى هدايت‌گرى دارند.

شيخ حر عاملى كتابى موسوم به «الاثنى عشريه» در رد صوفيه نوشته و صدها روايت در مذمت آنها نقل كرده است. مثلا پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «روز قيامت بر پا نشود تا قومى از امتم به نام صوفيه برخيزند آنها بهره اى از دين من ندارند». در روايتى دیگر از لعن ملائكه بر اين گروه خبر داده است و باز فرمودند: «از ما نيست کسی که در نزد او از صوفيه ذكرى بشود، و به زبان و دل انكار ايشان ننمايد».

در آغاز سوره قمر، از مساله نزدیکى قیامت و موضوع «شق القمر» سخن گفته، سپس درباره قوم «نوح» و قوم «عاد» و قوم «ثمود» و قوم «لوط» و «آل فرعون» آیاتی بیان شده و در آخرین بخش، مقایسه اى میان این اقوام و مشرکان «مکّه» و مخالفان پیامبر اسلام(ص) کرده و سوره را با شرح قسمتى از مجازات مجرمان در قیامت، و پاداش هاى عظیم پرهیزگاران، پایان مى دهد.

مهم ترین بحث سوره حاقه، مسائل مربوط به قیامت و بسیارى از خصوصیات آن مى باشد و مباحثی پیرامون سرنوشت اقوام کافر پیشین، مخصوصاً قوم عاد، ثمود و فرعون و بحث عظمت قرآن و مقام پیامبر(ص) و کیفر تکذیب کنندگان نیز بیان شده است.

محتواى سوره حجر را در هفت بخش می توان خلاصه کرد: 1- آیات مربوط به مبدأ عالم هستی؛ 2- آیات مربوط به معاد؛ 3- اهمیت قرآن؛ 4- داستان آفرینش آدم و سرکشى ابلیس؛ 5- اشاره به سرگذشت اقوامى همچون قوم لوط و صالح و شعیب؛ 6- انذار و بشارت؛ 7- دعوت از پیامبر(ص) به مقاومت و دلدارى او در برابر توطئه هاى شدید مخالفان.

طبق آیه 122 سوره «توبه» همواره گروهى از مسلمانان به عنوان انجام یک واجب کفائى، باید به تحصیل علم و دانش در زمینه تمام مسائل اسلامى بپردازند، و پس از فراغت از تحصیل، براى تبلیغ احکام اسلام به نقاط مختلف، مخصوصاً به قوم و جمعیت خود باز گردند، و آنها را با مسائل اسلامى آشنا سازند و از آنجا که آیه یک مفهوم عام دارد، هم قبول گفتار مسأله گویان را شامل مى شود، و هم قبول قول مجتهدان را، و به این ترتیب، با عموم آیه مى توان استدلال بر جواز تقلید کرد.