آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

محتواى سوره حجر را در هفت بخش می توان خلاصه کرد: 1- آیات مربوط به مبدأ عالم هستی؛ 2- آیات مربوط به معاد؛ 3- اهمیت قرآن؛ 4- داستان آفرینش آدم و سرکشى ابلیس؛ 5- اشاره به سرگذشت اقوامى همچون قوم لوط و صالح و شعیب؛ 6- انذار و بشارت؛ 7- دعوت از پیامبر(ص) به مقاومت و دلدارى او در برابر توطئه هاى شدید مخالفان.

سوره «حجر» بنا بر مشهور میان مفسران از سوره هاى «مکّى» است، و بنا به نقل «تاریخ القرآن» از «فهرست ابن ندیم» در پنجاه و دومین سوره اى است که در سرزمین «مکّه» بر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نازل شده است و مجموع آیات آن به اتفاق همه مفسران 99 آیه است.
به همین دلیل، آهنگ و لحن سوره هاى «مکّى» کاملاً در آن منعکس است، زیرا سوره هاى «مکّى» بیشتر، روى چند موضوع تکیه مى کند: «معارف اسلامى» مخصوصاً توحید و معاد، «انذار» مشرکان و گنهکاران و ستمگران، و روى درسهاى عبرتى که در تاریخ پیشینیان وجود داشته است.
لذا مى توان محتواى این سوره را در هفت بخش خلاصه کرد:
1 ـ آیات مربوط به مبدأ عالم هستى و ایمان به او از طریق مطالعه در اسرار آفرینش.
2 ـ آیات مربوط به معاد و کیفر بدکاران.
3 ـ اهمیت قرآن و عظمت این کتاب آسمانى.
4 ـ داستان آفرینش آدم و سرکشى «ابلیس» و سرانجام کار او، و به عنوان یک هشدار و بیدار باش، به همه انسانها!
5 ـ اشاره به سرگذشت اقوامى همچون قوم لوط و صالح و شعیب، براى تکمیل این هشدار.
6 ـ انذار و بشارت و اندرزهاى مؤثر و تهدیدهاى کوبنده و تشویق هاى جالب.
7 ـ دعوت از پیامبر به مقاومت و دلدارى او در برابر توطئه هاى شدید مخالفان که مخصوصاً در محیط «مکّه» بسیار زیاد و خطرناک بود.
نام این سوره از آیه هشتاد که درباره «اصحاب حِجر» (قوم صالح) سخن مى گوید، انتخاب شده است، چرا که در این سوره پنج آیه درباره اصحاب حِجر است، و تنها سوره اى است که از قوم صالح به عنوان اصحاب حِجر نام مى برد. (1)