اعتراض برخی صحابه به تقسیم غنائم یمن که نشانه حسد و نفاق آنها نیز می باشد مربوط به سال 8 هجری و قبل از حجة الوداع می باشد و در آنجا نیز پیامبر(ص) فضائل امام علی(ع) و امامت ایشان بعد از خود را مطرح کردند. اما ماجرای غدیر بعد از حجة الوداع بود و ربطی به آن ماجرا ندارد. چه مساله اى جز تعیین جانشین پیامبر(ص) آنقدر اهمیت دارد که آیه 67 سوره مائده با آنهمه تاکید درباره آن نازل شود و پیامبر(ص) هزاران نفر را در صحرای داغ غدیر نگه دارد و خطبه طولانی قرائت کند و تاکید کند به غائبین هم این خبر را برسانید؟!

همسران پیامبر(ص) از غنایم به دست آمده درخواست نفقه بیشتر از نیازشان را داشتند. امّا پیامبر اسلام به در خواستهای تجمّلی آنها جواب نمی داد؛ چون همسران پیامبر الگو هستند و باید از تجملات به دور بوده و برای ایشات حاشیه درست نکنند. لذا این آیه آنها را ميان ماندن و جدا شدن مخير ساخت. این تهدید مشروط به اراده همسران پیامبر بود و تهدیدی برای آرامش روانی آنها محسوب نمی شد. این تهدید هیچگاه عملی نشد، چرا که اخلاق زیبای پیامبر باعث شد همه آنها زندگی ساده در کنار ایشان را بر زندگی مرفه دنیا ترجیح دهند.

قرآن در سوره فتح آيات 20 و 21 خبر از دو پيروزى بر دشمنان توأم با غنائم فراوان داده؛ يكى در كوتاه مدّت و ديگرى در دراز مدّت. منظور از غنائمى كه در كوتاه مدّت، نصيب مسلمين مى شود همان غنائم خيبر بود و غنائم دراز مدت، اشاره به فتوحات بزرگ بعد، مانند فتح ايران روم و يمن است، که وصول به آن براى مسلمانان به حسب ظاهر امكان پذير نبود و هنگامى كه در جنگ خندق پيامبر(ص) بشارت فتح ايران و روم و يمن را داد منافقان آن را به باد مسخره گرفتند، چرا كه از نظر اسباب ظاهرى، غير ممكن به نظر مى رسيد.

برخی از صحابه بدریون، پیامبر(ص) را متهم به خیانت در غنائم کردند، آیه 161 سوره آل عمران نازل شد و دامن پیامبر(ص) را از هر گونه خیانت پاک دانست، سپس تأکید کرد که برخى از اصحابش خیانت کرده اند. کسی که خیانت می کند و پیامبر(ص) را هم متهم به خیانت می کند نمی توان عادل باشد.

گرچه مورد نزول آیه «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِّنْ شَىْ‏ءٍ...» غنائم جنگی بوده، اما هيچ مانعى ندارد كه مفهوم آيه يك معنى كلى باشد؛ چنانکه مفسران شیعه و سنی تصریح کرده اند: غنیمت در آیه معنى وسيعى دارد و شامل غنائم جنگى و غير آن می شود. ضمن اینکه برفرض این آیه فقط بر غنائم جنگی دلالت کند، ادله دیگری از سنت مبنی بر تعلق خمس بر سایر غنائم وجود دارد؛ از جمله روایت «خمس در تمام سودهايى كه به مردم مى رسد اعم از كم و زياد ثابت است» در منابع شیعه و روایت «فى الرّكاز الخمس» در منابع اهل سنت.

این عوامل عبارتند از: 1. اشتباه در محاسبه كه براى بعضى از تازه مسلمانان پيدا شده بود و گمان می کردند كه در تمام جنگ ها خداوند آنان را با امداد غيبى پیروز می کند، و تلاش و كوششى لازم نيست. 2. عدم انضباط نظامى و مخالفت ياران «عبداللّه بن جبير» با فرمان مؤكّد پيامبر(ص) دائر بر عدم ترك تنگه احد. 3. دنيا پرستى جمعى از مسلمانان جهت جمع آورى غنائم. 4. غرور و غفلت ناشى از پيروزى. 5. رها كردن مركز فرماندهى.

مباحث سوره انفال عبارتند از: برخی مسائل مالى اسلام از جمله «انفال» و «غنائم»؛ صفات و امتیازات مؤمنان واقعى و داستان جنگ بدر؛ برخی از احکام جهاد؛ جریان هجرت پیامبر(ص) و شب «لَیْلَةُ الْمَبِیْتِ»؛ وضع مشرکان و خرافات آنها قبل از اسلام؛ چگونگى ضعف مسلمانان در آغاز کار و سپس تقویت آنها در پرتو اسلام؛ حکم خمس و چگونگى تقسیم آن؛ لزوم آمادگى براى جهاد؛ برترى نیروهاى معنوى مسلمانان بر دشمن؛ حکم اسیران جنگى؛ مسأله هجرت؛ راه شناخت منافقان؛ و برخی مسائل اخلاقى و اجتماعى.

«انفال»، همه اموالى را که مالک خصوصى ندارد شامل مى شود. تمام این اموال متعلق به خدا و پیامبر(ص) و قائم مقام او است و به تعبیر دیگر متعلق به حکومت اسلامى است و در مسیر منافع عموم مسلمین مصرف مى گردد. منتها در مورد غنائم جنگى و اموال منقولى که با پیکار به دست سربازان مى افتد، قانون اسلام بر این قرار گرفته که چهار پنجمِ آن، به عنوان تشویق و جبران گوشه اى از زحمات جنگجویان به آنها داده شود و تنها یک پنجم از آن به عنوان خمس مصرف گردد.

عثمان کارهایى کرد که در اسلام سابقه نداشت و باعث خشم مسلمانان گردید؛ مثل سپردن کارهاى مهم حکومت به افراد نااهل و فاسق و بخشیدن غنائم به آنان و آزار به شخصیتهاى بزرگ اسلامی. سرانجام گروهى از اصحاب پیامبر(ص) ایرادهاى مهم را به عثمان رساندند. او به جاى سپاسگزارى، پاسخ اهانت آمیزى داد. روز به روز فریاد انتقاد بلندتر مى گشت. سرانجام مخالفین عثمان، تصمیم بر عزل او گرفته و بعد از این که چندین بار به او برای جبران گذشته مهلت داده شد و او پیمان شکنی کرد، مردم خشمگین او را کشتند.

«فدک» خالصه رسول الله(ص) بود؛ زیرا طبق صریح قرآن چیزى که به دست مسلمین بدون جنگ بیفتد منحصراً حق پیامبر(ص) است، و به صورت غنائم جنگى تقسیم نمى شود. پیامبر(ص) «فدک» را در اختیار گرفت و بعد، آن را به بانوى اسلام فاطمه زهرا(ع) بخشید  و درآمد آن را نیز در مورد واماندگان در راه (ابن السبیل) و مانند آنها مصرف مى کردند.