آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

همسران پیامبر(ص) از غنایم به دست آمده درخواست نفقه بیشتر از نیازشان را داشتند. امّا پیامبر اسلام به در خواستهای تجمّلی آنها جواب نمی داد؛ چون همسران پیامبر الگو هستند و باید از تجملات به دور بوده و برای ایشات حاشیه درست نکنند. لذا این آیه آنها را ميان ماندن و جدا شدن مخير ساخت. این تهدید مشروط به اراده همسران پیامبر بود و تهدیدی برای آرامش روانی آنها محسوب نمی شد. این تهدید هیچگاه عملی نشد، چرا که اخلاق زیبای پیامبر باعث شد همه آنها زندگی ساده در کنار ایشان را بر زندگی مرفه دنیا ترجیح دهند.

در آیه 28 و 29 سوره احزاب می خوانیم: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زِينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَ‏ سَراحاً جَمِيلاً * وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظِيما»؛ (اى پيامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگى دنيا و زرق و برق آن را مى خواهيد بيائيد هديه اى به شما دهم و شما را به طرز نيكويى رها سازم* و اگر شما خدا و پيامبرش و سراى آخرت را طالب هستيد خداوند براى نيكوكاران شما پاداش عظيم آماده ساخته است).
مفسران شأن نزولهاى متعددى براى آيات فوق ذكر كرده‏ اند كه از نظر نتيجه چندان تفاوتى با هم ندارند. از اين شأن نزولها استفاده مى شود كه همسران پيامبر(صلی الله علیه وآله) بعد از پاره اى از غزوات كه غنائم سرشارى در اختيار مسلمين قرار گرفت، تقاضاهاى مختلفى از پيامبر(صلی الله علیه وآله) در مورد افزايش نفقه [بیشتر از آنچه مورد نیاز آنها بود] يا لوازم گوناگون زندگى داشتند.
پيامبر(صلی الله علیه وآله) كه مى دانست تسليم شدن در برابر اينگونه درخواستها - كه معمولا پايانى ندارد - چه عواقبى براى «بيت نبوت» در بر خواهد داشت، از انجام اين خواسته‏ ها سر باز زد و يك ماه تمام از آنها كناره‏ گيرى نمود، تا اينكه آيات فوق نازل شد و با لحن قاطع و در عين حال توأم با رأفت و رحمت به آنها هشدار داد كه اگر زندگى پر زرق و برق دنيا مى‏ خواهيد مى توانيد از پيامبر(صلی الله علیه وآله) جدا شويد و به هر كجا مى خواهيد برويد، و اگر به خدا و رسول خدا و روز جزا دل بسته ايد و به زندگى ساده و افتخار آميز خانه پيامبر(صلی الله علیه وآله) قانع هستيد بمانيد و از پاداشهاى بزرگ پروردگار برخوردار شويد.
به اين ترتيب خداوند پاسخ محكم و قاطعى به همسران پيامبر(صلی الله علیه وآله) كه دامنه توقع را گسترده بودند داد، و آنها را ميان «ماندن» و «جدا شدن» از ایشان مخير نموده و تكليف آنها را روشن ساخت که بايد الگو و اسوه زنان با ايمان باشند و از حاشیه سازی برای بین نبوت اجتناب کنند.(1)
در این آیات گرچه همسران پیامبر(صلی الله علیه وآله) از توجه به زرق و برق دنیا برحذر داشته شده است اما هرگز بر ناتوانی پیامبر(صلی الله علیه وآله) از پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی همسرانشان دلالت ندارد. پیامبر اکرم از هر جهت به نیازهای منطقی همسران خود پاسخ می داد و از نظر محبت و رعایت نوبت در همخوابی و همچنین تأمین نیازهای مادی آنها و... کوتاهی نداشت.
ضمن اینکه در این آیات یک تهدید «مشروط» وجود دارد و به معنی تهدید «حتمی» برای امنیت روانی همسران پيامبر(صلی الله علیه وآله) نیست؛ یعنی عملی شدن تهدید بستگی به رفتار همسران پیامبر دارد و تا آنها نخواهند تهدیدی متوجّه زندگی آنها نخواهد شد. این تهدید بخاطر زیاده خواهی آنها بوده که در شأن همسران پیامبر نبود و هیچگاه عملی نشد، چون همه همسران پیامبر زندگی ساده در کنار ایشان را بر زندگی مرفه و زرق و برق دنیا ترجیح دادند و از در خواست خود صرف نطر کردند.
اخلاق نیک پیامبر و مهربانی ایشان با نوع بشر و محبت ویژه ایشان به همسرانش، خود یکی از عوامل دلبستگی همسرانشان به وی می شد، لذا احساس تهدید از طرف پيامبر(صلی الله علیه وآله) بی معنی است. همسران پیامبر بواسطه همین اخلاق حسنه، بعد از نزول این آیه بجای انتخاب زندگی مرفه بدون پیامبر، زندگی ساده همراه با پیامبر را انتخاب کردند.