بدون شكّ «معجزه» براى پيامبران، يك وسيله اثباتى است تا سند نبوّت و شاهد صدق دعوت آنان قرار گيرد و گواه آن باشد تا كه از جهان غيب پيام آورده اند. از سویی سيره پيامبران و صراحت قرآن، «معجزه» را ضرورت دفاعى می دانند؛ زیرا اساسا هيچ پيامبرى از همان آغاز، دعوت خود را با معجزه همراه نکرده و تنها در مواجه با منكران و به درخواست آنان ـ يا بدون درخواست و صرفا براى دفع شبهات آنان ـ معجزه آورده است. از این رو «معجزه» ابزاری دفاعی است.

«اعراف» جمع «عُرْف» به معناى مكان بلند و مرتفع است و در اصل به معناى بال هاى اسب و تاج خروس آمده و گاه به مقامات افراد والامقام و بلندمرتبه گفته شده است. در قرآن سوره اى به این نام وجود دارد كه از آيات آن اجمالا استفاده مى شود كه آن، جايى است ميان بهشت و دوزخ، و گروهى از مردان الهى كه بهشتيان و دوزخيان را به خوبى مى شناسند در آنجا قرار دارند.

خداوند در آیه 12 سوره «فتح» منافقان را بخاطر بدگمانی نسبت به پیامبر(ص) در جریان حدیبیه شماتت کرده و مي فرمايد: «وَ كُنْتُمْ قَوماً بُوراً»؛ (و سرانجام گروهى بودید که [در دام شیطان افتادید و] هلاک شدید). واژه بور در اصل به معنى شدت كساد بودن چيزى است، و چون شدت كسادى باعث فساد مى شود، اين كلمه به معنى فساد و سپس هلاكت اطلاق شده است.

آيات 60 تا 62 سوره احزاب، با تهدید منافقان، بیماردلان و شایعه پراکنانی که مزاحم زنان مومن می شدند یا به آنها تهمت می زدند، می فرماید: «اگر دست از كار خود نكشند، به قتل خواهند رسید». و حتی می فرماید: «اين سنت خداوند منحصر به امت اسلام نيست». اين غيرت الهيّه، سرمشقى براى همگان در مسأله غيرت دينى و ناموسى است و نشان مى دهد كه در برابر نااهلان نبايد بى تفاوت بود.

علت قطعي بودن ورود كافران و منافقان به جهنّم اين است كه مهمترين و گسترده ترين سرچشمه گناه و آلودگى ها همين كفر و نفاق است؛ زيرا تا چراغ ايمان درون جان انسان روشن نشود و از شرك، كفر و نفاق خالص نگردد انگيزه مؤثرى براى كار خير نخواهد بود و به جاي آن، انگيزه هاى مادى و شهوات بر او حاكم خواهد بود. «كُفر» به معناى پوشاندن حق و «نفاق» به معناى دوگانگى ظاهر و باطن مهمترين سدّ راه اصلاح در جوامع انسانى هستند.

در آيات «قرآن» افراد يا اقوام مختلفى هستند كه مخلّد در آتش دوزخند، از جمله: 1. كافران؛ اعم از منكران مبدأ و معاد يا مشركان يا تكذيب كنندگان آيات الهى و يا دشمنان خدا و پيامبر(ص) 2. منافقان؛ هرچند ظاهراً در سلك اهل ايمان و در زمره مؤمنان بوده باشند 3. آنها كه غرق گناهند 4. قاتلان و جانیان كه مرتكب قتل عمد شده اند 5. رباخواران 6. ظالمان و ستمكاران 7. سبك اعمالان 8. گنهكاران به طور عام. آنچه مسلّم است خلود كفّار و افراد بى ايمان در دوزخ قطعي است؛ اما خلودِ معصيت كاران قطعي نيست.

واژه «لُمَزَه» و «هُمَزَه»، صيغه مبالغه بوده و دارای يك معنى هستند، و اشاره به غيبت كنندگان و عيب جويان دارند. مفسران در معنی این دو واژه آرای متفاوتى دارند؛ گروهی معتقدند «هُمَزه» به معنی غيبت کننده و «لُمَزه» به معنی عيب جو می باشد. برخي دیگر «همزه» را به کسي اطلاق می کنند که با اشاره عيب جويی مي کند و «لمزه» را به کسی اطلاق می کنند که با زبان، اين عمل زشت را انجام می دهد و ... و برخی نيز اين دو واژه را به يک معنی می پندارند.

خداوند پس از اشاره به دوگانگى منافقان در سخن و عمل، و وحشت آنان در موضوع جهاد، می فرماید: «اطاعت و سخن سنجیده برای آنان شایسته تر است؛ هنگامی که فرمان جهاد قطعی می شود، اگر با خدا صادق باشند، برای آنها بهتر می باشد». اين تعبير، دروغ گويى را يكى از نشانه های منافقان دانسته که پیش از فرا رسیدن ميدان عمل، همه گونه وعده مى دهند، ولى به هنگام عمل، دروغ شان آشكار مى شود؛ در واقع دروغ، دريچه اى به سوى نفاق است.

با وجود آن كه مفهوم واژه صدق روشن است، اما در تعريف آن، گفتگوهاى بسیاری در بين دانشمندان وجود دارد. بعضى صدق را به معنى مطابقت محتواى سخن با واقعيت ذكر كرده اند، اما برخى ديگر آن را مطابقت با تشخيص و اعتقاد گوينده مى دانند. در واقع  آنان در توضیح مفهوم صدق به آيه سوره «منافقون» استناد کردند. منافقان شهادت به رسالت پيامبر(ص) را، به گونه ایی ابراز مى کردند كه این شهادت، مطابق اعتقاد درونى ما است. لکن چون مطابق با واقع نبود، دروغگو بودند. بنابراين صدق و كذب در هر حال بر اساس تطابق با واقعيت ها مشخص مى شود.

دروغ، آثار اجتماعی و معنوی بسیاری دارد که به گوشه ای از آنها اشاره می کنیم: 1- رسوايى و از دست دادن پايگاه اجتماعى و اعتماد مردم؛ بر اساس تجربه، دروغ را نمى توان براى مدت طولانى پنهان داشت؛ زیرا ارتباط حوادث با یکدیگر، سبب می شود سرانجام حقیقت برملا شود. 2- گاهی فرد براى مخفى ساختن یک دروغ، مجبور می شود دروغ هاى ديگرى بگويد يا دست به كارهاى خطرناكى بزند. 3- دروغ انسان را به نفاق مى كشاند. 4- عادت كردن به دروغ گويى سبب فقر و تنگدستى است. و ... .