«ورع» مرتبه اى بالاتر از تقواست و داراى چهار مرحله مى‌باشد: 1. ورع تائبين است كه پايين‌ترين مرتبه و مساوى با عدالت است. 2. ورع صالحين است كه علاوه بر اجتناب از شبهات، از چيزهايى كه در ظاهر حلال ولى شبهه‌ناك است نيز پرهيز مي كند. 3. ورع متّقين است كه در اين مرحله علاوه بر اجتناب از گناه و شبهات از حلالى هم كه ممكن است او را به حرام بكشاند، اجتناب مى‌كند. 4. ورع صدّيقين كه بالاترين مرحله است و آن روى گرداندن از غير خداست.

امام صادق(ع) مى‌فرمايد: سزاوارترين مردم به ورع و تقوا، آل پيامبر(ص) و شيعيان آنها هستند تا ساير مردم به آنها اقتدا كنند. پيامبر(ص) و ائمه(ع) براى تمام مردم، امام و پيشوا هستند و شيعيان هم بايد براى گروهى از مردم امام باشند؛ زيرا شيعه بودن جزئى از امام بودن است. در واقع در جامعه اسلامى، شيعيان بايد علاوه برميدان مبارزه و جهاد، در تمام جهات و صفات پسنديده پيشرو باشند تا ديگران به آنها اقتدا كنند.

متقین حُبّ و بغض شان به خاطر خدا است و اگر با کسی دشمن باشند به او ظلم نمی کنند؛ زیرا که به فرموده امیرمومنان(ع) با ظلم پیروز نمی شوند بلکه به هلاکت می رسند و اگر با کسی دوست شوند گناه نمی کنند و معیارهای الهی را زیر پا نمی گذارند.

امام باقر(ع) مى فرمايند: «نفس خود را بر حق صبور گردان؛ زيرا كسى كه چيزى را در راه حق منع كند دو برابر آن را در راه باطل صرف خواهد كرد». همچنین امام صادق(ع) فرمودند: «بر حق صبر كن، زيرا احدى براى حق صبر نكرده است مگر اين كه خداوند آنچه را كه براى او خير بوده در عوض صبر به او داده است». در برخی روایات حق سنگین شمرده شده مگر بر کسانی که نفسشان را به آن عادت داده اند و می دانند که با تقوا ترین مردم کسی است که حق می گوید ولو اینکه به ضررش باشد.

براى تحصيل صفت «رضا» چند نکته لازم است؛ 1. توجه به خداوند به وسیله ذکر، فکر و مواظبت بر طاعات و هوای نفس. 2. بداند که انسان غافل و جاهل است و نارضایتى او نظام الهى را تغيير نمی دهد. 3. آيات و اخبارى كه در رفعت مرتبه اهل بلا و اجر و ثواب بر مصيبت است را مطالعه نماید. بالاتر از مقام رضا، مقام «تسلیم» است که مربوط به متقین است؛ و انسان در این مقام همه امور را به خدا وا می گذارد.

«حزن» عبارت است از ناراحتى براى از دست دادن شخصى كه محبوب انسان است، يا از دست رفتن چيزى كه مطلوب او است؛ اما حزن متّقين از وعده هاى عذاب الهى است و اينكه نكند اين وعيدها گريبان گير آنها شود. همچنین آنها به خاطر فراق از محبوب خود اندوهناك اند. آنها با خواندن قرآن محزون شده و به ياد محبت هاى او افتاده و در فراق او مى نالند، اين حزن، حزن فقد محبوب است.

امام علي(ع) می فرماید: «متقین شب را هراسان به سر مى برند و صبح خوشحالند؛ ترسناك براى غفلتى كه از آن بیم داده شده اند و خوشحال براى فضل و رحمت الهى كه به آنها رسيده است». آنها همیشه در بین خوف و رجاء قرار دارند و هراسانند که غفلت آنها را فرابگیرد و باعث ترک یاد خدا شود و یا خائفند از عذاب الهی به خاطر غفلتی که دارند. امام صادق(ع) می فرماید: «كسى كه حسنة او خشنودش كند و كار زشت او ناراحتش كند، او مؤمن است».

ایشان در بيان اوصاف متقین مي فرمايد: «روشني چشمش در چيزي است كه زوال در آن راه ندارد». به عقیده شارحین سه احتمال در معنای «امور باقى و زوال ناپذير» وجود دارد: 1- مراد خداوند است؛ زیرا می دانند همه چیز غیر از خدا نابود می شود. 2- منظور نعمت های دائمی بهشت است. 3- منظور فضایل و کمالات نفسانی انسان است.

حالت تعادل در هر كارى و به خصوص در غذا خوردن پسنديده است؛ زیرا بى خوراكى، انسان را به سستى و ضعف مى كشاند و پرخورى علاوه بر اینکه اسراف است موجب بیماری های جسمی و روحی مى گردد. امیرالمؤمنین(ع) کم غذایی را از نشانه های متقین بر می شمارد؛ چرا که یکی از نتایج آن، صفای باطن و نورانیت قلب است و پیامبر(ص) پرهیز در خوراک را اصل و اساس در درمان جسم می دانند.

امام علی(ع) در مورد نشانه های «متقین» می فرماید: «آنها کسی را که به ایشان ظلم کند، می بخشند و به آن كه محرومشان سازد عطا مى كنند و با كسى كه پيوندش را با آنها قطع كرده، رابطه برقرار مى كنند». در سایر روایات نیز تعابیری در مورد این خصوصیات اخلاقی بکار رفته است، از جمله: 1- این صفات جزء بهترین ویژگی های اخلاقی می باشد. 2- صاحبان این صفات، اهل فضیلتند و به موجب آن مستحق بهشتند. 3- دارندگان این صفات نزد خدا عزتمند می باشند و ...