بداء یکی از عقاید شیعه و از مسائلی است که اهل سنّت شیعه را بخاطر اعتقاد به آن مورد اتهام قرار می دهد. از طرف دیگر یهودیان عقیده دارند که دست خدا بعد از خلق جهان بسته است و موجب شبهاتی راجع به قدرت مطلق خدا در تغییر مقدرات شده اند.

ضمن اینکه اعتقاد به بداء آثار فراوانی دارد و طرح مسأله بداء زمینه اعتقاد به آن و جلب این آثار را فراهم می کند. از جمله این آثار اثبات قدرت مطلق خدا و مقید نبودن حوزه آن به مشیت ها و تقدیرهای پیشین است. همچنین با اعتقاد به بداء است که آدمی امید به آینده و انگیزه ای برای جبران گناهان خود و انجام کارهای نیک مثل صله رحم و صدقه دادن و... پیدا می کند. نیز باور به بداء، آثار بسیار سازنده و مفیدی برای درک بهتر مسائل مربوط به مهدویت و ظهور دارد.

با توجه به این دیدگاه ها، طرح مسأله بدا و تبیین صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

امام علی(ع) در این باره می فرماید: تا در دنيا هستيد پنج فرصت مهم داريد؛ اعمال خوب شما به پيشگاه خدا مى رود و با آب توبه مى توانيد گناهان را بشوييد و دعاها در پيشگاه خدا به اجابت مى رسد و آرامشى داريد كه مى توانيد با استفاده از آن هر كار نيكى انجام دهيد و بالاخره فرشتگان آماده اند تا اعمال نيك شما را در نامه اعمالتان ثبت كنند. پس اعمال صالح انجام دهید، پيش از آنكه عمر پشت كند [و ناتوان شوید] يا بيمارى مانع از عمل گردد، يا مرگ همه چيز را از شما بربايد.

امام صادق(ع) درباره «صراط» فرمود: «صراط طريق به سوى شناخت خداوند است. دو صراط است، صراطى در دنيا و صراطى در آخرت، امّا صراط در دنيا امام واجب الاطاعه ای است که هر كس او را بشناسد و به هدايتِ او اقتداء كند از صراط - كه پلى است بر روي جهنم - مى گذرد و هر كس او را در دنيا نشناسد در جهنم سقوط مى كند». در روايات اسلامى این راه، باریک و گذر از آن مشکل معرفی شده است، چرا که صراط مستقيم و راه حقیقت که همان ولایت اهل بیت(ع) است راهی دقیق و ظریف است که در کنار آن خطوط انحرافی زیادی وجود دارد.

امام علی(ع) درباره تفاوت گفتار و رفتار انسان نسبت به کارهای نیک و بد می فرمایند: «از كسانى مباش كه ديگران را از كار بد باز مى دارد؛ ولى خود نهى نمى پذيرد، [از كسانى مباش كه] از مرگ به سبب زيادى گناهانش متنفر است؛ اما به اعمالى ادامه مى دهد كه مرگ را به سبب آن ناخوش مى دارد، [از كسانى مباش كه] نسبت به ديگران به كمتر از گناه خود مى ترسد و نسبت به خويشتن بيش از آنچه عمل كرده انتظار دارد». به عبارتی این افراد گناهان ديگران را بزرگ دانسته و گناهان خود را كوچك می شمارند.

منظور از «رجعت» اين است كه پس از ظهور حضرت مهدى(عج) و تشكيل حكومت عدل جهاني، گروهى از اولياى الهى و دوستداران خاندان رسالت و برخى از دشمنان خاندان وحى كه از دنيا رفته اند به دنيا باز مي گردند تا اولياي الهي پرتويى از ثمرات ايمان و اعمال صالح خود را مشاهده كنند و دشمنان نيز به كيفر بخشى از اعمال ناشايست خود برسند.

امام علی(ع) درباره غنیمت شمردن فرصتها چنين هشدار مي دهد: «اى بندگان خدا! هم اكنون [به هوش باشيد و] اعمال صالح انجام دهيد، در حالى كه زبان ها آزاد، بدن ها سالم، اعضاء و جوارح نرم و آماده، ميدان عمل وسيع و فرصت باقى است، پيش از آنكه اين فرصت از دست برود و مرگ فرا رسد؛ نزول مرگ را حق بشمريد و در انتظار آن [در آينده دور دست] نباشيد». امام(ع) به همگان، بخصوص جوانان و پيران هشدار مى دهد پيش از آمدن پيرى و كُند شدن زبانها، بيمار شدن بدنها و خشك شدن اعضاء، تنگ شدن ميدان و كوتاه شدن مجال، در فرصت خوبى كه داريد عمل كنيد كه بهترين ذخيره و وسيله نجات، اعمال صالحه است.

امام علي(ع) می فرماید: «حشرات موذى [در قبر]، پوست تن او را از هم مى شكافند و سختى هاى گور، بدن او را مى پوساند، گذشت شب و روز، نشانه هاى او را از ميان بر مى دارد؛ بدنها، پس از طراوت، پژمرده و دگرگون مى شوند و استخوان ها بعد از توانايى و قدرت مى پوسند و متلاشى مى شوند؛ و در این حال ارواح در گرو مسئوليّت سنگين اعمال خويش اند و در آنجا به اسرار نهان [قيامت كه در آن شک داشتند] يقين حاصل مى كنند [از همه دردناكتر اينكه] نه بر اعمال صالحشان چيزى افزوده مى شود و نه از اعمال زشتشان مى توانند توبه كنند!».

امام علی(ع) در ارتباط با اعمال بندگان و نزدیک بودن مرگ، می فرماید: «هر كس تقوا داشته باشد كارهاى نيك او ظاهر مى شود، پس فرصت را غنيمت شمرده و براى بهشت جاويدان عمل شايسته انجام دهيد». در واقع اعمال صالح، كليد بهشت است که از تقوا بر مى خيزد. سپس مى فرمايد: «دنيا گذرگاهی است تا توشه آخرت برگيريد». اما مادى گرایان دنيا را هدف نهايى دانسته و از آخرت غافلند. آنگاه مى فرمايد: «آماده باشيد و مركبها را براى کوچ آماده كنيد». در واقع فرصت اندک و زمان كوچ نامعلوم است، پس همگان بايد آماده باشند.

زمان آغاز قیامت، یکی از موضوعاتی است که مردم در ارتباط با آن از پیامبر(ص) سؤال می کردند. قرآن در این باره می فرماید: «از تو درباره زمان رستاخيز سؤال مى كنند، که كى فرا مى رسد؟ بگو: علمش فقط نزد پروردگار من است». بر اساس آیات قرآن آغاز قيامت تدريجى نيست، بلكه همانند زلزله ناگهانى می باشد؛ این آیات به مخاطبان خود می فهماند که همواره آماده مرگ باشند، چرا كه اگر قيامت آغاز شود، هیچ مهلتی برای توبه به انسان داده نمی شود.

قرآن در سوره «عصر» چهار توصيه به مؤمنان می کند و می فرماید: «انسان ها همه در زيانند مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادند و يكديگر را به حق سفارش كرده و يكديگر را به صبر و شكيبايى توصيه نموده اند». در این آیات خداوند به مومنان دستور می دهد بعد از ایمان و معرفت و عمل صالح، بايد به احقاق حقوق روى آورند و يكديگر را به آن توصيه كنند و اين جز با استقامت در برابر موانع ممكن نيست.