امام صادق(ع) در ديدار با يكى از شيعيان‌شان در مورد مسائل اجتماعي سفارش كردند كه: «سلام مرا به دوستانم برسان و آنها را به تقواى الهى سفارش و وصيّت كن و اينكه اغنيا به فكر فقيران باشند و قوى‌ها به ضعيفان كمك كنند و زنده‌ها به تشييع جنازه مرده‌ها بروند [و احترام يكديگر را حتّى بعد از مرگ رعايت كنند] و اينكه همديگر را در خانه‌هايشان ملاقات كنند كه اين ملاقات نمودن، زنده كردن مكتب اهل بيت(ع) است».

از نشانه‌ها و صفات شيعه واقعي، داشتن «خوف و رجاء» است كه براى حركت به سوى كمال، به اين دو نيروي پيش برنده و بازدارنده احتياج است و امام(ع) به آن دو اشاره كرده مى‌فرمايد: «اگر از غضب خدا مى‌ترسى، گناه نكن كه اگر گناه كنى خوف تو دروغين است و اگر اميد به رحمت خدا دارى، بايد كارى كنى كه مورد رحمت خدا قرار گيرى و اگر چنين نكنى، اميدواري ات دروغين است». بنابراين براي شناخت انسان‌هاى باايمان بايد به سراغ دو نشانه آن كه «خوف و رجاء» است رفت.

«ورع» مرتبه اى بالاتر از تقواست و داراى چهار مرحله مى‌باشد: 1. ورع تائبين است كه پايين‌ترين مرتبه و مساوى با عدالت است. 2. ورع صالحين است كه علاوه بر اجتناب از شبهات، از چيزهايى كه در ظاهر حلال ولى شبهه‌ناك است نيز پرهيز مي كند. 3. ورع متّقين است كه در اين مرحله علاوه بر اجتناب از گناه و شبهات از حلالى هم كه ممكن است او را به حرام بكشاند، اجتناب مى‌كند. 4. ورع صدّيقين كه بالاترين مرحله است و آن روى گرداندن از غير خداست.

از ويژگي‌هاي شيعيان واقعي در كلام امام صادق(ع) اين است كه بايد اطرافيان او انسان‌هاى صالحى باشند. انتخاب دوست و همنشين در دوره جوانى بسيار مهم است. وقتى با افراد پاكدامن رفيق باشند، همه چيزشان اصلاح مى‌شود. دوستان ناباب براى گمراه كردن انسان مى‌گويند اشكالى نداشته و كار بدى نيست و يا راهى به سوى خداست، اين همان كار شيطان است كه براى گمراه كردن انسان، زشت را زيبا و زيبا را زشت جلوه مى‌دهد. دوست بد ممكن است يك انسان خوب را جهنّمى كند و دوست خوب ممكن است يك انسان بد را به بهشت بفرستد.

علت راه ندادن شيعيان از سوي امام رضا(ع) اين بود كه آنها خود را شيعه حضرت علي(ع) مى‌دانستند؛ در حالى‌كه در بيشتر اعمالشان با امام مخالفت مى‌كردند و در بسيارى از فرايض و همچنین در حقّ برادران دينى‌شان كوتاهى مى‌كردند. اين بود كه امام رضا(ع) آنها را نه شيعه كه محبّ خود و دوستدار دوستانش و دشمن دشمنانش دانستند و پس از توبه كردنشان، آنها را مورد اكرام خود قرار دادند.

ما ادّعاى تشيّع را خيلى ساده حساب كرده‌ايم به طورى كه با توسّل، زيارت و دعا مى‌خواهيم خود را شيعه بدانيم. كسى نمى‌خواهد توسّل و زيارت را كم ارزش كند؛ ولى شيعه بودن، غير از اينها امور متعدّدى مانند: فداكارى، ايثار، معرفت، تقوا و... را هم شامل مى‌شود. تمام زندگى ما، خانه، بازار، ادارات، جشن‌ها، سفر، حضر و ... همه بايد بوى ولايت دهد.

درباره صفات و نشانه‌هاي شيعه واقعي امام حسن عسكرى(ع) مى‌فرمايد: «شيعيان ما كسانى هستند كه از سنّت هاى ما پيروى كرده و تمام اوامر و نواهى ما را اطاعت مى‌كنند، پس اينان شيعيان ما هستند و امّا كسانى كه در بسيارى از چيزهايى كه خداوند واجب كرده، با ما مخالفت مى‌كنند از شيعيان ما نيستند».

امام باقر(ع) در معرفی شيعیان واقعی می فرمايد: «آنها دژهاى محكم و سينه‌هاى امانتدار و صاحبان عقل‌هاى وزين و متين هستند، شايعه‌پراكنى نمى‌كنند و اَسرار را فاش نمى‌كنند و آدم‌هاى خشك و خشن و رياكار هم نيستند، راهبان شب و شب زنده‌داران و شيران روزند».

امام صادق(ع) در مورد صفات و نشانه هاي شيعه واقعي مي‌فرمايند: «شيعيانِ ما را به اوقات نماز امتحان كنيد كه چگونه به آن اهميّت مى‌دهند و اينكه چگونه اسرار و مقامات ما را در نزد دشمنان بازگو نمى‌كنند و همچنين با اموال‌شان امتحان كنيد كه چگونه به ديگر برادران‌شان كمك مى‌كنند». متاسفانه بعضي از شيعيان يا به اصل نماز اهميت نمي‌دهند و يا نسبت به نماز اول وقت سهل انگارند و يا از هر دو فاصله گرفته‌اند و اسم خود را شيعه هم مي‌گذارند.

امام صادق(ع) در جمع عدّه‌اى از شيعيانش فرمودند: «اى شيعيان ما! آبرو و زينت ما باشيد و باعث ننگ و بى‌آبرويى ما نباشيد، با مردم خوب صحبت كنيد، زبانتان را حفظ كنيد و از حرف‌هاى اضافى و زشت بپرهيزيد». يعنى به گونه‌اى باشيد كه وقتى مردم شما را مى‌بينند به صاحبان آن مكتب درود فرستاده و بگويند آفرين بر كسانى كه شما را اين چنين تربيت كرده‌اند.

امام صادق(ع) مى‌فرمايد: سزاوارترين مردم به ورع و تقوا، آل پيامبر(ص) و شيعيان آنها هستند تا ساير مردم به آنها اقتدا كنند. پيامبر(ص) و ائمه(ع) براى تمام مردم، امام و پيشوا هستند و شيعيان هم بايد براى گروهى از مردم امام باشند؛ زيرا شيعه بودن جزئى از امام بودن است. در واقع در جامعه اسلامى، شيعيان بايد علاوه برميدان مبارزه و جهاد، در تمام جهات و صفات پسنديده پيشرو باشند تا ديگران به آنها اقتدا كنند.