رضایت و تسلیم باید بر قضای الهی باشد و قضای الهی نیز بر اساس استعدادها و لیاقت هایی که هر شخص از خود نشان می دهد شکل می گیرد و جریان می یابد. «دعا» به تصریح آموزه های اهل بیت(ع) یکی از مؤثرترین عواملی است که مواهب الهی را به شخص جلب می کند. زیرا دعاکننده بعد از آن که نهایت کوشش خود را در استفاده از همه وسایل موجود به کار می بندد، آن جا که دیگر کاری از دستش بر نمی آید و به نقطه بن بست رسید، به در خانه خدا می رود و با توجه و توکل و تکیه بر خدا، فراهم شدن اسباب و عواملِ خارج از دایره قدرت انسانی را از وی طلب می کند و با همین توکل و تکیه است که تسلیم قضای الهی می شود.

انجام هر کاری احتیاج به چندین مقدمه دارد که برخی از این مقدمات در اختیار انسان است و برخی دیگر در اختیار خداوند می باشد و بدون مشيّت الهى هيچ كارى به سامان نمى رسد، و گفتن «إن شاء الله» استمداد جستن از لطف خداوند است. مثلا برای تولد فرزند مقدمات زیادی لازم است که در برخی مقدمات، پدر و مادر نقش دارند، و در برخی دیگر از مقدمات، باید خداوند اراده کند تا فرزند سالم متولد شود. بنابراین «ان شاء الله» گفتن همان توکل کردن بر خدا است.

امام علي(ع) درباره لزوم تقدّم رضای خدا بر رضایت مردم می فرماید: «هرگز خداوند را براى جلب رضاى كسى از مخلوقش به خشم نياور؛ زيرا خداوند جاى همه كس را مى گيرد و كسى نمى تواند جاى او را بگيرد». انسان در بسيارى از اوقات بر سر دو راهى قرار مى گيرد؛ راهى به سوى رضاى خدا مى رود و راهى به سوى رضاى خلق، در چنين شرايطي، مؤمنان خالص از غير آنها شناخته مى شوند؛ مؤمنان خالص در آن راه گام مى گذارند كه رضاى خداست و ديگران رضاي مخلوق را ترجيح مي دهند.

در کلام امام علی(ع)، کسانی که در زمره اولياء الله درآيند و يا در صف متوكّلان قرار گيرند، با خداوند انس پیدا کرده و او مشكلات شان را برطرف مى كند، دلهایشان به سوی خداوند مشتاق می شود و هرگز در برابر مشكلات و مصائب زانو نمى زنند و آرامش و اعتماد خود را از دست نمى دهند. ایشان مى فرمايد: «اگر غربت آنها را به وحشت اندازد ياد تو مونس تنهايى آنهاست و اگر مصائب و مشكلات، بر آنان فرو بارد به سوى تو پناه مى آورند، زيرا مى دانند زمام تمام امور به دست تو و سرچشمه همه آنها در اختيار تو است».

ایشان در این باره می فرماید: «در تمام كارها خود را به خدا بسپار كه خود را به پناهگاهى مطمئن و نيرومند سپرده اى». معناي توكّل كه زاييده ايمان به توحيد افعالى است اين است كه سرچشمه همه امور در دست خداست و در همه مشكلات بايستي به او پناه برد و در عين حال نبايد از كار و تلاش نيز دست برداشت.

امام علی(ع) درباره حفظ دین و دنیا به فرزندش چنين توصيه مي نمايد: «[اي فرزندم] دين و دنيايت را نزد خدا به امانت بگذار و از او بهترين مقدّرات را براى دنيا و آخرتت بخواه»؛ چراكه هيچ كس بهتر از خدا نمى تواند دين و دنياى انسان را حفظ كرده و بهترين مقدّرات را براى دنيا و آخرت انسان تأمين كند. از سوی دیگر دین و دنیای انسان در معرض آفات بسیار متنوعی قرار دارد که غلبه و رهایی از آنها جز با استمداد از ذات خداوند امكان پذير نيست.

در روایات در مورد «رضا» و «تسليم» نكاتي اشاره شده است: با توجّه به مفهوم «صبر» - كه معادل استقامت در راه انجام وظيفه و مبارزه با مفاسد و ايستادگى در برابر حوادث ناگوار زندگى است ـ روشن مى شود كه رضا و تسليم مفهومى هم رديف آن دارد. رضا نتیجه علم و معرفت به خدا است و تسلیم شدن در مقابل فرمان های الهی و نظام علت معلولی است و رضایت و تسلیم بودن در مقابل مصائب زندگی، موجب آرامش و اجر الهی می شود.

در مورد فلسفه «رضا» و «تسلیم» بايد گفت كه: اولاً: باعث اجراى دستورها و قوانين اسلامى مي شود، هر چند موافق ميل و منافع انسان نباشد. ثانياً: باعث تسليم بودن و رضایت مندی در برابر اجراى حقّ و عدالت مي شود. ثالثاً: موجب ايستادگى در برابر مشكلات و ناملايماتى است كه در راه انجام وظيفه وجود دارد. رابعاً: منجر به مقاومت در برابر مصائب و حوادث دردناك زندگی مي شود.

«توکل» و اعتماد بر خداوند به معنی ترک کار و تلاش نیست؛ بلکه توکل، امری قلبی است و تلاش برای شخص متوکل انجام وظیفه و اطاعت از اوامر الهی است. در واقع انسان متوکل، خدا را مسبّب دانسته، و کوشش خود را وسیله ای می دانند که خداوند در تدبیر حکیمانه نظام این عالم نسبت به آن فرمان داده است. از این رو خداوند می فرماید: «آن گاه که تصمیم بر انجام کاری گرفتی پس بر خدا توکل کن». همچنین نقل شده پیامبر(ص) خطاب به گروهی که دست از کشت و زرع کشیده و خود را متوکل می دانستند، فرمودند: «شما سربار جامعه و مردم هستید».

«وكيل» از ماده‌ «وَكْل» به معنی اعتماد و تكيه كردن بر ديگرى است. «وكيل» كسى است كه بر او اعتماد مى شود و تكيه گاه انسان در حل مشكلات است. اين واژه هنگامى كه به عنوان وصف خداوند به كار مي رود به معنى كسى است كه حافظ و تكيه گاه ما و همه موجودات عالم است. پيام اين وصف الهى گم نشدن در عالَم اسباب و فريب نخوردن قدرت هاى مادى است. انسان بايد تكيه گاه خود را مخلوقات ضعيف قرار ندهد و تنها بر ذات پاك او توكل كند و فقط از او مدد جوید و از سوى ديگر سعى كند تكيه گاه ديگران باشد و در رفع مشكلات آنها بكوشد.