آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام باقر(ع) مى فرمايند: «نفس خود را بر حق صبور گردان؛ زيرا كسى كه چيزى را در راه حق منع كند دو برابر آن را در راه باطل صرف خواهد كرد». همچنین امام صادق(ع) فرمودند: «بر حق صبر كن، زيرا احدى براى حق صبر نكرده است مگر اين كه خداوند آنچه را كه براى او خير بوده در عوض صبر به او داده است». در برخی روایات حق سنگین شمرده شده مگر بر کسانی که نفسشان را به آن عادت داده اند و می دانند که با تقوا ترین مردم کسی است که حق می گوید ولو اینکه به ضررش باشد.

روايات اهل بيت(عليهم السلام) تاكيد دارند كه انسان بايد حق را بگويد حتي اگر به ضرر او باشد. امام باقر(عليه السلام) مى فرمايند: «اِصبِر نَفسَكَ عَلَى الحَقِّ فَاِنَّهُ مَن مَنَعَ شَيئاً فِى حَقٍّ اَعطَى فِى البَاطِلِ مِثلَيْهِ»(1)؛ (نفس خود را بر حق صبور گردان؛ زيرا كسى كه چيزى را در راه حق منع كند دو برابر آن را در راه باطل مصرف خواهد كرد).
حضرت على(عليه السلام) مى فرمايند: «اِصبِر عَلَى مَرَارَةِ الحَقِّ وَ اِيّاكَ اَنْ تَنْخَدِعَ لِحَلَاوَةِ البَاطِلِ»(2)؛ (بر تلخى حق صبر كن و مواظب باش فريب شيرينى باطل را نخورى). در جای دیگر فرمودند: «لَایَصبِرُ لِلحَقِّ اِلَّا مَن عَرِفَ فَضلَهُ»(3)؛ (کسی برای حق صبر نمی کند مگر آنکه فضیلت آن را بداند).
امام باقر(عليه السلام) مى فرمايند: «وقتى نزديك وفات پدرم امام زين العابدين(عليه السلام) بود، مرا به سينه خود چسبانيد و فرمود: پسرم! آيا مى خواهى تو را سفارش كنم به آنچه پدرم حسين بن على(علیهما السلام) در موقع مرگ و شهادت و آخرين لحظات به من سفارش فرمود، و پدر او امام على(عليه السلام) نيز او را به آن وصيت و سفارش كرده بود؟: «أَى بُنَىّ اِصبِر عَلَى الحَقِّ وَ اِنْ كَانَ مُرّاً»؛ (پسرم! صبر كن بر حق، اگر چه تلخ باشد)».(4) چه مطلب بزرگى است كه سه امام در آخرين لحظات عمر خود سفارش كرده اند، آن هم به اين صورت كه امام حسين(عليه السلام) و امام سجاد(عليه السلام) در لحظات آخر حيات خود با كوله بارى از تجربه هاى تلخ و شيرين و آن هم به صورتى كه امام سجاد(عليه السلام)، امام باقر(علیه السلام) را به سينه خود مى چسباند.
در روايت آمده: مردى از كوهستان و خارج شهر نزد امام صادق(عليه السلام) آمد و مسئله اى پرسيد و حضرت، پاسخى فرمودند كه مطابق ميل او نبود، سپس در سيماى او كراهت و گرفتگى را احساس كردند به او فرمودند: «يَا هَذَا اِصْبِر عَلَى الحَقِّ فَاِنَّهُ لَم يَصْبِر اَحَدٌ قَطُّ لِحَقٍّ اِلَّا عَوَّضَهُ اللّهُ مَا هُوَ خَيرٌ لَهُ»(5)؛ (اى مرد صبر كن بر حق، زيرا احدى براى حق صبر نكرده است؛ مگر اين كه خداوند آنچه را كه براى او خير بوده در عوض صبر به او داده است).
مولى على(عليه السلام) فرمودند: «اَلحَقُّ ثَقِيلُ وَ قَد يُخَفَّفْهُ اللّهُ عَلَى اَقْوَامٍ طَلَبُوا العَاقِبَةَ[العَافِيَةَ] فَصَبّرُوا نُفُوسَهُم وَ وَثِقُوا بِصِدقِ مُوعُودِ اللّهِ لِمَن صَبَرَ وَ اِحتَسَبَ فَكُن مِنهُم وَ استَعْنِ بِاللّهِ»(6)؛ (حق سنگين است و خداوند گاهى سبك مى گرداند بر عده اى كه عاقبت [عافيت] را طلب كرده و نفوس خود را صبور ساخته و اعتماد كردند به آنچه خداوند وعده داده است به صابرين و محاسبه گران، پس از آنها باش و از خداوند يارى طلب).
حق گوئيد گرچه بر عليه و بر ضرر شما باشد. خداوند در سوره نساء مى فرمايد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد، كاملا به عدالت قيام كنيد، براى خدا گواهى دهيد، اگرچه [اين گواهى] به زيان خود شما يا پدر و مادر يا نزديكان شما بوده باشد)؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ للهِ وَ لَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَ الاَقْرَبِينَ...».(7) در ذيل آيه فوق حديثى از ابن عباس آمده(8) كه از آن استفاده مى شود، افراد تازه مسلمان حتى بعد از ورود به مدينه به خاطر ملاحظات خويشاوندى از دادن شهادت هائى كه به ضرر بستگان آنها مى شد، خوددارى مى كردند و آيه فوق نازل شد و به آنها هشدار داد.
امام باقر(عليه السلام) مى فرمايند: «امام على(عليه السلام) فرموده اند: در قبضه [دسته] شمشيرى از شمشيرهاى رسول خدا(صلی الله علیه و آله) صحيفه اى بود كه در آن سه چيز بود: «صِل مَنْ قَطَعَك وَ قُلِ الحَقَّ وَ لَو عَلَى نَفسِكَ وَ اَحسِن اِلَى مَنْ اَسَاءَ اِلَيكَ»(9)؛ (با كسى كه ارتباطش را با تو قطع كرده ارتباط برقراركن و حق را بگو گرچه بر ضرر تو باشد و به كسى كه به تو بدى كرد نيكى كن!)».
رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: (باتقواترين مردم كسى است كه در آنچه به نفع يا به ضرر اوست، حق را بگويد)؛ «اَتْقَى النَّاسِ مَنْ قَالَ الحَقُّ فِيمَا لَهُ وَ عَلَيهِ».(10) مولى على(عليه السلام) در وصاياى خود به امام حسين(عليه السلام) مى فرمايند: «يَا بُنَىّ اُوصِيكَ بِتَقوَى اللهِ فِى الغِنَى وَ الفَقرِ وَ كَلِمَةُ الحَقِّ فِى الرِّضَا وَ الغَضَبِ...»(11)؛ (فرزندم تو را سفارش مى كنم به پرهيزكارى و خداترسى در بى نيازى و فقر و اين كه حق گوئى و حق را مراعات كنى در حالت رضا و غضب...). رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «كسى كه با مظلومى رود تا حق او را اثبات كند، خداوند متعال قدم هاى او را در روزى كه قدمها مى لغزد ثابت مى كند».(12) مولى على(عليه السلام) در زمان خود مى ناليد و مى فرمود: «اِعْلَمُوا رَحِمَكُمُ اللّهُ اِنَّكُم فِى زَمَانٍ القَائِلُ فِيهِ بِالحَقِّ قَلِيلٌ وَ اللِّسَانُ عَنِ الصِّدقِ كَلِيلٌ وَ اللَّازِمُ لِلحَقِّ ذَلِيلٌ...»(13)؛ (بدانيد خداوند شما را رحمت كند، شما در زمانى هستيد كه گوينده به حق در اين زمان كم و زبان از راستگوئى كُند شده [و راست و صدق نمى گويد] و مُلازم حق ذليل است).(14)