يكى از اهداف جنگ در اسلام، جهاد براى خاموش كردن آتش فتنه است؛ خداوند در این رابطه می فرمايد: «با آنها پيكار كنيد، تا فتنه برچيده شود، و دين همه مخصوص خدا گردد». البته فتنه در قرآن دارای معانی مختلف است؛ شکنجه دادن، آزمایش و امتحان، عذاب الهی، مصیبت و فساد کبیر و ... از جمله معانی اين واژه قرآني است.

به بیان قرآن، چهره هاى نورانى از آنِ كسانى است كه نور ايمان از درون جانشان به حكم «يوم البروز» بودن قيامت در چهره هايشان نمايان مى شود و به همين دليل غرق رحمت خدا هستند و جاودانه در آن خواهند ماند؛ اما تاريك دلان بى نور، كافران بى ايمان و مجرمان سياه دلى هستند كه ظلمت درونشان به برون شان كشيده شده و اين روسياهان، غرق عذاب الهى خواهند بود و به آنها گفته مى شود: «بچشيد عذاب الهى را به خاطر كفرتان».

در آیه 28 سوره سبأ و آیه 1 سوره فرقان و آیه 19 سوره انعام و همچنین روایات اسلامی، به جهانی بودن دعوت پیامبر(ص) اشاره شده است. چنانکه در آیه 1 سوره «فرقان» آمده است: «تَبارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیراً»؛ (جاوید و پر برکت است خداوندى که قرآن را بر بنده اش نازل کرد، تا همه جهانیان را انذار کند).

اميرمؤمنان على(ع) می فرماید: «روزگار بر بازماندگان آن گونه مى گذرد كه بر پيشينيان گذشت، آنچه گذشته باز نمى گردد و آنچه هم اكنون موجود است جاودان نمى ماند. آخر كارش همچون اوّل كار او است و اعمال و رفتارش همانند يكديگر و نشانه هايش روشن و آشكار است». ایشان یکی از ستون های ایمان را توجّه به سنّت هاى پيشينيان می داند و می فرماید: «از آنچه بر امت هاى مستكبر پيشين از عذاب الهى و كيفرها و عقوبت هاى او رسيد عبرت گيريد، و از قبرهاى آنها و آرامگاهشان در زير خاك پند پذيريد».

«حزن» عبارت است از ناراحتى براى از دست دادن شخصى كه محبوب انسان است، يا از دست رفتن چيزى كه مطلوب او است؛ اما حزن متّقين از وعده هاى عذاب الهى است و اينكه نكند اين وعيدها گريبان گير آنها شود. همچنین آنها به خاطر فراق از محبوب خود اندوهناك اند. آنها با خواندن قرآن محزون شده و به ياد محبت هاى او افتاده و در فراق او مى نالند، اين حزن، حزن فقد محبوب است.

قرآن در يكجا در سوره «نبأ» مى فرمايد: «عذاب الهى روزى است كه انسان آنچه را از قبل با دست هاى خود فرستاده مى بيند!» در آن روز انسان تمام آنچه را از پيش فرستاده با چشم خود مى بيند؛ يعنى اعمالش در نظام آفرينش از بين نرفته و از نو جان مى گيرند و به صورت هاى مناسب مجسّم مى شوند. در جاي ديگر در سوره «آل عمران» فرموده: «روزى كه هركس آنچه از كار نيك انجام داده مى بيند و دوست دارد ميان او و اعمال بدى كه انجام داده است فاصله زيادى باشد» پس به تصريح قرآن، اعمال انسان در قيامت مجسم مي شود.

قرآن قیامت را روز سختی برای مجرمان دانسته و می فرماید: «اى واى بر ما! این چه کتابى است که هیچ کار بزرگ و کوچکى نیست مگر این که در آن منعکس است؟». در واقع آنان نخست با مشاهده نامه اعمالشان، از ثبت تمامی اعمال کوچک و بزرگ خود تعجّب کرده و افسوس می خورند. سپس با نهایت دقت کمترین کار نیک یا بد آنها بررسى مى شود، این در حالی است که هیچ راه جبرانى وجود ندارد و عذاب الهى به اندازه اى شدید است که مادران، فرزندان خود را فراموش کرده، و مردم گیج و مست به نظر مى رسند، در حالى که مست نیستند.

خداوند در سوره نحل دعوت به توحيد در عبادت را برنامه اصلى تمام پیامبران مى شمرد و مى فرمايد: «ما در هر امّتى رسولى برانگيختيم كه: خداى يكتا را بپرستيد؛ و از [پرستش] طاغوت اجتناب كنيد». اين سخن در برابر كسانى گفته شده كه در آيه قبل از قول آنها نقل مى كند كه براى توجيه بت پرستى خود، مى گفتند: خدا خواسته است كه ما بت ها را بپرستيم و او به اعمال ما راضى است. قرآن در پاسخ آنها مى فرمايد: همه انبياء بدون استثناء با پرستش هر موجودى غير از خدا مخالفت ورزيدند؛ اين چه نسبت دروغى است كه به خدا مى دهيد؟!

قوم «ثمود»، در سرزمینى میان «مدینه» و «شام» زندگى مى کردند. آن ها بت پرست و در انواع گناهان غوطه ور بودند. صالح(ع)، براى هدایت و نجاتشان همت گماشت، ولى آنها نه دست از بت پرستى برداشتند، و نه در طغیان و گناه تجدید نظر کردند. هنگامى که تقاضاى معجزه اى کردند، خداوند «ناقه»(شتر ماده اى) را از دل کوه برآورد، ولى آن ها هم طرح نابودى ناقه را ریختند، و هم کشتن صالح(ع) را. پس از کشتن ناقه، و گذشت مهلت سه روزه توبه، عذاب الهى بر آنها فرو بارید و همگى در خانه هایشان بر زمین افتادند و مردند.

اگر انسان به کار خلاف و غلطى ادامه دهد تدریجاً با آن انس مى گیرد، نخست یک «حالت» است، بعداً یک «عادت» مى شود، سپس مبدل به یک «ملکه» مى گردد و چون خود آگاهانه این راه را انتخاب کرده است مسئول تمام عواقب آن مى باشد بى آن که جبر لازم آید، درست همانند کسى که آگاهانه با وسیله اى چشم و گوش خود را کور و کر مى کند تا چیزى را نبیند و نشنود. و اگر مى بینیم اینها به خدا نسبت داده شده است به خاطر آن است که خداوند این خاصیت را در این گونه اعمال نهاده است.