امام علی(ع) در تبیین قضاوت های دوگانه می فرماید: «از كسانى مباش كه معصيتِ كوچك ديگران را بزرگ؛ اما گناهانِ بزرگ خود را ناچيز مى بينند، طاعاتِ ديگران را كوچك؛ اما طاعاتِ خود را بزرگ مى پندارند، همواره به نفع خود و به زيان ديگران حكم مى كنند؛ اما هرگز حق را به ديگران نمى دهند»، بر اساس سخن امام(ع)، این افراد دچار تناقض شده و اعمال خود و ديگران را دوگونه مى بينند؛ در حالى كه بر اساس آیات و روایات؛ مؤمنان راستين طرفدار حق هستند، هرچند به زيان آنها باشد، باطل را رها می كنند، هرچند به ضرر آنها باشد.

بزرگان اخلاق برای درمان اسباب «تکبّر»، راه حل هایی پیشنهاد کرده اند از جمله: کسی که مغرور به جمال و زیبایی است باید متوجه باشد چیزی که به سرعت قابل زوال است قابل دلبستگی نیست؛ اگر سبب کبر ثروت و کثرت دوستان است باید به این نکته توجه کند که این ها اموری است از بیرون وجود انسان و نمی تواند مایه مباهات او گردد؛ اگر سرچشمه تکبر انواع عبادات و طاعات الهی است، باید به این واقعیت بیندیشد که خداوند تنها عبادتی را می پذیرد که از هر گونه عُجب و کِبر پاک باشد.

قرآن کراراً صفت «احسان» را به پیامبران نسبت داده است و مفسّران معانی گوناگونى برای آن گفته اند: مرحوم طبرسى احسان را به معناى «اطاعت پروردگار» و تفسیر روح البیان، آن را «صبر و شکیبایى در برابر ایذاء و آزار دشمنان» تفسیر کرده است. این احتمال نیز وجود دارد که هر یک از انبیاء در یکى از شاخه هاى احسان و نیکوکارى ظهور و بروز داشته اند؛ چرا که تمام طاعات و اعمال نیک، مانند شکیبایى و عبودیت و گذشت در عنوان «احسان» جمع است.

شیخ مفید مى فرماید: «عصمت لطفى است که خداوند متعال در حقّ مکلّفى انجام مى دهد که، وقوع معصیت و ترک طاعت از او ممتنع مى گردد، با وجود قدرت بر این دو». قاضى بیضاوى شافعى مى گوید: «عصمت ملکه اى نفسانى است که مانع از فسق و فجور مى شود و متوقف بر علم به عواقب گناهان و مناقب طاعات است».

براى تحصيل صفت «رضا» چند نکته لازم است؛ 1. توجه به خداوند به وسیله ذکر، فکر و مواظبت بر طاعات و هوای نفس. 2. بداند که انسان غافل و جاهل است و نارضایتى او نظام الهى را تغيير نمی دهد. 3. آيات و اخبارى كه در رفعت مرتبه اهل بلا و اجر و ثواب بر مصيبت است را مطالعه نماید. بالاتر از مقام رضا، مقام «تسلیم» است که مربوط به متقین است؛ و انسان در این مقام همه امور را به خدا وا می گذارد.

امام علی(ع) با اشاره به اوصاف زاهدان می فرماید: «قلوب زاهدان در دنيا مى گريد و سخت محزون اند گر چه ظاهراً شادمانى كنند. آنان از اخلاق و طاعات خود راضى نيستند هر چند به خاطر روزى هاى فراوانى كه به آنها داده شده در پيشگاه خداوند شاكرند». بر این اساس آنان همواره در مقام نقد خويشتن و اصلاح كاستى ها و كمبودهاى معنوى خود هستند و همين امر سبب حركت تكاملى آنها به سوى خداست، زیرا هرگز به وضع موجود راضی نبوده و نيستند.