برخي از آيات قرآن، «شفاعت» را به كلى نفى مى كند، مانند آيه 48 سوره مدّثّر كه مي فرمايد: «شفاعت شفاعت كنندگان به حال آنها سودى نمى بخشد». اين آيه گرچه هرگونه شفاعت را به طور كلي در مورد اين گروه نفى مى كند؛ ولى تعبير به «شافعين» كه ظهور در فعليت دارد نشان مى دهد در آن روز شفاعت كنندگان و شفاعت شوندگانى هستند؛ ولى شفاعت آنها شامل حال گروهي كه پيوسته روز قيامت را تكذيب مى كردند و نماز و اطعام مسكين را به كلى ترك كرده بودند، نمى شود.

امام علی(ع) راه همنشين شدن با همسایگان خدا را اين چنين معرفي مي نمايد: «به اعمال نيك مبادرت ورزيد تا همنشين همسايگان خدا باشيد، نزد كسانى كه خداوند پيامبران خود را رفيق آنها ساخته، فرشتگان خود را به ديدارشان فرستاده و حتى گوش هايشان را از اينكه صداى خفيف آتش دوزخ را بشنوند رهايى بخشيده و بدن هايشان را از ملاقات هرگونه رنج و ناراحتى مصون داشته است. اين فضل و رحمت الهى است كه به هر كس بخواهد مى دهد و خداوند صاحب فضل عظيم است».

امام صادق(ع) مى‌فرمايد: سزاوارترين مردم به ورع و تقوا، آل پيامبر(ص) و شيعيان آنها هستند تا ساير مردم به آنها اقتدا كنند. پيامبر(ص) و ائمه(ع) براى تمام مردم، امام و پيشوا هستند و شيعيان هم بايد براى گروهى از مردم امام باشند؛ زيرا شيعه بودن جزئى از امام بودن است. در واقع در جامعه اسلامى، شيعيان بايد علاوه برميدان مبارزه و جهاد، در تمام جهات و صفات پسنديده پيشرو باشند تا ديگران به آنها اقتدا كنند.

«ورع» مرتبه اى بالاتر از تقواست و داراى چهار مرحله مى‌باشد: 1. ورع تائبين است كه پايين‌ترين مرتبه و مساوى با عدالت است. 2. ورع صالحين است كه علاوه بر اجتناب از شبهات، از چيزهايى كه در ظاهر حلال ولى شبهه‌ناك است نيز پرهيز مي كند. 3. ورع متّقين است كه در اين مرحله علاوه بر اجتناب از گناه و شبهات از حلالى هم كه ممكن است او را به حرام بكشاند، اجتناب مى‌كند. 4. ورع صدّيقين كه بالاترين مرحله است و آن روى گرداندن از غير خداست.

درجات «توکل» از دیدگاه بزرگان اخلاق عبارتند از اينكه نخست اعتماد انسان نسبت به خداوند مانند كسى باشد كه وكيل دلسوزى دارد بى آنكه اصالت و استقلال خود را فراموش كرده باشد. دوّم اينكه حال او در وابستگى به لطف پروردگار مانند حال كودك نسبت به مادر باشد، در اين حالت انسان غرق عنايات حق است و جز او كسى را نمى ‏بيند. مرحله سوّم كه از اين هم بالاتر است اين است كه در برابر خدا هيچ گونه اراده‏ اى از خود نداشته باشد هر چه او بخواهد همان مطلوب اوست و هر چه او نخواهد مورد بى اعتنايى او باشد.

درباره اثبات وجود خداوند بحث های زیادی وجود دارد، برخی وجود خدا را بدیهی و بی نیاز از اقامه برهان و استدلال می دانند، امّا آنان که برای اثبات وجود خداوند برهان اقامه می کنند، این براهین را به «لمّی و انّی»، یا به براهین «فطری و عقلی» تقسیم می نمایند. دلایل عقلی بر وجود خداوند نیز بسیار زیادند. برخی از آن موارد عبارتند از: برهان تغییر و حرکت، برهان وجوب و امکان، برهان نظم، برهان علّت و معلول، برهان صدّیقین و... ، که هر کدام به تناسب یقین آوری و اقناع، در مواجهه با مخاطبان مختلف به کار می روند.