طبق قانون تداعی و محاكات(یادآوری و الگوگیری)، سجده بر تربت كربلا خاطره فداكارى سالار شهيدان حسين بن على(ع) را در قلوب افراد نمازگزار زنده‏ مى‏ كند و ارواح پاك و دل ‏هاى بيدار را دعوت به پيروى از آن مكتب عالى نموده، روح جانبازى و فداكارى را در زمينه‏ هاى مساعد تقويت مى‏ نمايد.
تربت حسینی در میان انبیاء و اولیای الهی از جایگاه مهم و شناخته شده ای برخوردار بوده است. طیق روایتی از ام سلمه، رسول گرامي اسلام(ص) هر وقت اين تربت را مي ديدند اشك از چشمان مبارکش جاری می شد و از شهادت مظلومانه ی امام حسین(ع) در كربلا سخن می گفتند. ایشان تربت امام حسین(ع) را استشمام و آن را می بوسید.
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت حسینی ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت حسینی، شفابخش بیماری‌ هاست، ولی شرط تأثیر آن پیروی از امام حسین(ع) و اعتقاد به آن حضرت دانسته شده است.

امام علی(ع) درباره حقوق فرماندهان بر حاکم می فرمايد: «حق شما بر من اين است كه جز اسرار جنگى چيزى را از شما پنهان نكنم و هيچ كارى را بدون مشورت با شما ـ جز در مقام قضاوت و بيان حكم الهى ـ انجام ندهم. هيچ حقى را از شما به تأخير نيندازم و پيش از رسيدن به مقطع نهايى آن را قطع نكنم و همه شما در حق، نزد من يكسان باشيد؛ اما حق من بر شما اين است كه اطاعتم كنيد و از دعوتم [براى جهاد و غير آن] تخلف نكنيد و در دستوراتم سستى و تفريط نكنيد و در ميان مشكلات و شدايد براى حق و به سوى حق فرو رويد».

بعد از جريان حكميت، گروهى از خوارج كه خود پيشنهاد «حكميت» داده بودند، پشیمان شده و بي شرمانه به امام(ع) گفتند که اعتراف به كفر کرده و توبه نماید. ایشان در پاسخ فرمود: «طوفانى [از بلا] بر شما مسلّط شود و همه شما نابود شويد. آيا بعد از ايمانم به خدا و جهادم با رسول خدا به كفر خود گواهى دهم؟ اگر چنين كنم گمراه شده ام. [اميدوارم] به بدترين جايگاه رهسپار شويد و به سرنوشت گذشتگان خود (مشركان عصر جاهلي) دچار شوید، بدانيد كه بعد از من، ذلّت تمام وجود شما را فراخواهد گرفت و مستکبران بر شما مسلط می شوند».

بعد از جنگ نهروان، امام علی(ع) در پاسخ يارانش كه گفتند: تمام خوارج نابود شدند، فرمود: «نه؛ به خدا سوگند [اين گونه نيست] آنها نطفه هايى در پشت پدران و رحم مادران خواهند بود!». منظور امام اين است كه خوارج، اشخاص نيستند؛ بلكه يك جريانند. هم اكنون نيز گروههايي مثل وهابيون، افكار و اعمال خوارج را دنبال می كنند. آنها به بعضى از ظواهر عبادات، سخت پايبندند و گاه انجام كوچك ترين مكروهات را جايز نمى دانند ولی غالب مسلمانان شيعه و سنّى را مشرك مى شمرند و برای جان و مال و ناموس آنها هیچ ارزشی قائل نیستند.

امام علی(ع) در نامه 46 نهج البلاغه، به تمجید يكی از يارانش می پردازد كه ظاهرا بر مالک اشتر انطباق دارد. ایشان می فرماید: «تو از كسانى هستى كه من براى برپا داشتن دين از آنها كمك مى گيرم و سركشى و تكبر گنهكاران را به وسيله آنان درهم مى شكنم و گلوگاه هاى خطرناك را به كمك آنها حفظ مى كنم». اين تعبيرات نشان مى دهد كه امام(ع) گروهى از افراد شجاع و صاحب معرفت را انتخاب كرده تا در امور حساس و مهم از آنان كمك بگيرد و مخاطب اين نامه كه مالك اشتر است يكي از آنها است.

هنگامى كه لشكر شام قرآن ها را بر سر نيزه ها بلند كردند، اميرمؤمنان(ع) فرمود: «اى مردم من سزاوارترين كسى هستم كه به دعوت قرآن پاسخ مى گويم و ليكن معاويه و عمرو بن عاص و ابن ابى معيط و حبيب بن مسلمه و ابن ابى سرح نه دين دارند و نه اهل قرآنند من آنها را بهتر از شما مى شناسم. از كوچكى با آنها بودم و در بزرگسالى نيز با آنها سر و كار داشتم آنها بدترين كودكان و بدترين مردان بودند». از اين عبارت معلوم مى شود كه امام(ع) به اين حكميت ساختگى و دروغين قرآن هرگز راضى نبود.

عقيل برادر اميرمؤمنان(ع) است و با هم از يك پدر و مادر هستند. او پسر دوم ابوطالب می باشد و بيست سال از امام علی(ع) بزرگتر بوده است. از مجموع آنچه درباره او نقل شده، چنين استفاده مى شود كه او مرد با ايمان و نيك نفسى بود، ولى از نظر روحى ضعيف بود و اگر گاهى لغزشى از او سرزده به علت همين ضعف بود. يكى از امتيازات او آگاهى وسيعش نسبت به علم انساب بود؛ قبائل عرب را خوب مى شناخت و از نسبهاى آنها آگاه بود. حتی بعضى او را يكى از نسب شناسان چهارگانه عرب شمرده اند.

برای پیروزی بر دشمن نمی توان از هر روشی استفاده كرد. امام علی(ع) وقتی بر شريعه فرات مسلط شد لشكر معاويه را از بردن آب منع نكرد و پيامبر اسلام(ص) هم در جريان فتح خيبر، حاضر نشد تا آب را به روي يهوديان ببندد. آری براى يك «سياستمدار الهى» پيروزى بر دشمن از لحاظ اهميت در درجه دوم است و در درجه اوّل حفظ ارزشها مهم است. ارزشهايى كه ماندنى است و بهترين وسيله تكامل جامعه انسانى و پرورش انسانهاى شايسته و تشكيل «حيات طيبه» است.

وقتی لشكر معاويه، آب را به روي سپاه امام علی(ع) بست. امام(ع) پيكی نزد معاويه فرستاد و فرمود: «ما قبل از اتمام حجّت مايل نيستيم با شما جنگ را آغاز كنيم. شريعه را رها كن و آب را آزاد بگذار تا در آنچه ميان ما و شما است بنگريم [گفتگو کنیم و بر اساس آگاهی تصمیم بگیریم]»؛ اما معاويه نپذیرفت. امام(ع) نیز فرمان جنگ صادر كرد و در زمانی کوتاه، بر شريعه مسلط شد. سپس جوانمردانه دستور داد تا راه بردن آب براي دشمن باز شود. این کار موجب تقویت روحیه سپاه امام(ع) و احساس ضعف و شرمندگی در دشمن شد.

امام علی(ع) در جریان جنگ صفین، به نيرنگ هاى معاويه و ساده لوحى گروهى از شاميان فريب خورده اشاره كرده و مى فرمايد: «آگاه باشيد، معاويه گروهى از بی خبران گمراه را همراه خود آورده و حق را با نيرنگ بر آنها پنهان نموده تا آنجا كه گلوهاى خويش را آماج تيرها و شمشيرهاى مرگ ساخته اند». بر طبق كلام مولا، قدرت معاويه بر فريب و دگرگون نشان دادن واقعيتها و بی خبر ماندن شاميان، سبب شده تا آنها باور كنند در راه خدا مى جنگند و به سوى شهادت مى روند، و باور دارند عثمان مظلوم كشته شده و قاتلش حضرت على(ع) است.