پس از شهادت عده اي از حافظان قرآن در جنگ یمامه، ابوبکر از «زید بن ثابت» خواست تا قرآن را جمع آوری کند. زيد با وجود سنگينى كار، به ناچار آن را پذيرفت. وی در نخستين اقدام اعلام كرد: هر كس هر چه از قرآن نزد خود دارد، بياورد، لکن هيچ چيز را به عنوان قرآن نمى پذيرفت، مگر آن كه دو شاهد بياورد كه آنچه آورده جزء قرآن است. شاهد اول نسخه خطى، يعنى نوشته اى كه حكايت از وحى قرآنى داشته باشد. شاهد دوم شاهد حفظى، يعنى ديگران نيز شهادت دهند كه آن را از زبان پيامبر(ص) شنيده است. بدين كيفيت، زيد آيه ها و سوره هاى قرآن را جمع آورى كرد و آن را از پراكندگى نجات داد. سرانجام مروان - حاكم معاویه در مدینه - اين مُصحف را از ورثه حفصه گرفت و از بین برد.

«معاويه» بر امامى خروج كرد كه امامتش هم به نصّ پیامبر(ص) و هم از طريق بيعت عامه مردم ثابت شده بود. او فساد در زمين را بطور گسترده پى ريزى كرد، و به خاطر سرپيچى از بيعت با امام و لشكركشى بر ضد او، خونهاى زيادى را ريخت. آن هم امامی که پيامبر(ص) در موارد متعددی خطاب به او می فرماید: «اى على! جنگ با تو، جنگ با من است و صلح با تو، صلح با من»؛ و روشن است که هر کس با رسول الله(ص) بجنگد، كافر حربى بوده و خونش مباح است.

محمّد بن ابى حذیفة بن عتبة پسر دایی معاویه و از یاران على(ع) بود. بعد از شهادت علی(ع) معاویه او را به زندان انداخت و روزی او را فراخواند و به او گفت: آیا به گمراهى خود نسبت به على(ع) پى نبردی؟ محمّد گفت: اسلام ذرّه اى تو را دگرگون نکرده است و نشانه آن سرزنش من به خاطر محبّتم به على(ع) است. من همواره تا زنده ام تو را دشمن مى دارم.

با بررسی عدالت صحابه در پرتو قرآن و روایات، به این نتیجه رسیدیم که در بین صحابه نیز افراد عادل و فاسق وجود دارد. مسلم از ابوسعید نقل مى کند: که پیامبر(ص) مى فرمود: بیچاره پسر سمیه! گروه تجاوزگر تو را مى کشند، و عمار در جنگ صفین به شهادت رسید. هم چنین بخارى نیز روایت کرده که پیامبر(ص) مى فرمود:  بیچاره عمار! آنان را به بهشت فرا مى خواند و آنان او را به دوزخ فرا مى خوانند. حُمیدى گوید: بخاری جمله مشهورى را به خاطر اغراضی از حدیث حذف کرده ، تا معاویه را تبرئه و کارهاى او را توجیه کند.
 

جمعى از علاقمندان به معاويه و عثمان، ابوذر را متهم کردند که او اعتقاد به مالكيت شخصى اموال نداشته زیرا در سخنان ابوذر تعبير به مال الله وجود دارد و این دلیل نفی مالكيت خصوصى از سوی ابوذر است. در واقع تعبیر به مال الله در مورد بيت المال، تعبير رايجى است؛ همانند قرآن که می فرماید: «چيزى از مال خدا را به بردگان مكاتب بدهيد». از سویی لبه تيز حملات ابوذر بر ثروت اندوزانى چون معاويه يا تقسيم بى رويه بیت المال عثمان بود. جالب اين كه ابوذر در نزد محدثانى همچون بخارى و مسلم بسیار مورد اعتماد بوده است.

امام(ع) در این باره می فرماید: «آنها افرادى سنگدل، اوباش و بردگانى فرومايه اند كه از هر سو گردآورى شده، و از گروههاى مختلف و ناهمگون برگرفته شده اند، آنها از كسانى هستند كه سزاوار است دين و ادب بياموزند و تعليم و تربيت شوند و ولى و قيّمى براى سرپرستى آنها تعيين گردد و دستشان را بگيرند، و از تصرف در اموالشان ممنوع كنند، آنها نه از مهاجرانند و نه از انصار، نه از كسانى كه از جان و دل ايمان را پذيرفتند و خانه و زندگى خود را در اختيار مهاجران قرار دادند».

مسور بن مخرمه به سوى معاویه آمد و در حالى که شامیان نزدش بودند، بر او وارد شد. معاویه گفت: اى شامیان! این شخص، از کشندگان عثمان است. مسور گفت: به خدا سوگند، من عثمان را نکشتم بلکه سیره ابو بکر و عمر او را کشت و به تو نامه نوشت و از تو سپاه کمکى خواست؛ امّا تو سپاه را از او دریغ داشتى تا کشته شد، در حالى که آنان در زرقاء بودند.

ابو ایّوب در نامه ای به معاویه می نویسد: ما را با کشندگان عثمان چه کار؟ کسى که عثمان را منتظر گذاشت و شامیان را از یارى او باز داشت، تو هستى. آنان که عثمان را کشتند، افرادى غیر از انصار بودند.

ابو طفیل، عامر بن واثله صحابى بر معاویه وارد شد. معاویه به او گفت: چه چیز، تو را از یارى عثمان باز داشت؟ گفت: اى امیر مؤمنان! تو که مردم شام را با خود داشتى، چرا یارى اش نکردى؟ معاویه گفت: همین که به خونخواهى او برخاسته ام، یارى او نیست؟ ابو طفیل خندید و سپس گفت: تو و عثمان، مانند گفته آن شاعرید که گفت: تو را نبینم که پس از مرگ، برایم گریه مى کنى در حالى که در زندگى ام، توشه اى همراهم نکردى.

وقتی عمروعاصْ مصر را اشغال کرد، محمّد بن ابىُ حذَیفة زخمى شد. عمرو او را به سوى معاویة که آن هنگام در فلسطین بود، فرستاد. معاویه هم او را به زندان انداخت؛ امّا وی فرار کرد. با دستور معاویه عبیدالله بن عمرو  به دنبال او رفت  و او را در غاری پبدا کرد و همانجا گردن زد.