از مجموعه روايات استفاده مى شود: در بازگشت از حجة الوداع مسلمانان به دستور پیامبر(ص) در سرزمين «غدير خم» توقف كردند. ایشان در خطبه ای مفصل فرمود: من به زودى از ميان شما مى روم لکن دو چيز به يادگار مي‌گذارم، اوّل كتاب خدا و ديگري خاندانم. سپس دست علي(ع) را بلند كرد و فرمود: هر كس من رهبر او هستم على(ع) رهبر اوست، و اين سخن را 3 يا 4 بار تكرار كرد و فرمود: همه وظيفه دارند اين خبر را به غائبان برسانند؛ و در اين هنگام، آيه اكمال دين نازل شد.

پیامبر(ص) در سال دهم با افراد بسیارى براى حج راهى مکّه شدند. بعد از حج در روز هجدهم ذى حجّه، پیامبر(ص) به فرمان الهی در هوایی بسیار گرم در غدیر خم توقف کرد و دستور داد رفتگان باز آیند و آیندگان برسند، سپس از چگونگى انجام رسالت، و صداقت خود در ابلاغ و بر اولویّت خود بر آنان و از ثقلین، گواهى گرفت آنگاه دست على(ع) را بالا آورد و فرمود: مَن کُنتُ مَولاه، فعلىٌّ مولاه.

ابن عساكر در تاريخ خود، از على بن محمّد از پدرش روایتی با این مضمون نقل می کند و بعد می نویسد: «اين حديث مُنْكَر و خلاف واقع است، و سند آن را متّصلِ به حسين(ع) نمى دانم». آری اين حديث، دروغى خالص است و راوی آن دروغگو است، و كتابى از احاديث جعلى در فضايل معاويه نگاشته است.

به علی(ع) خبر دادند كه معاويه شما را دشنام و لعن مى كند. امام بر فراز منبر كوفه، پس از حمد و ثناى الهى فرمودند: «اى مردم، مرگم نزديك شده و من نیز همانند پيامبر، كتاب خدا و خانواده ام را در بين شما مى گذارم. منافقان با كينه ورزى به من و مؤمنان با دوستى من آزمایش می شوند... آگاه باشید، معاويه مرا لعن و دشنام مى گويد. خداوندا سختگيریت را بر وى شدّت بخش و لعن را بر مستحقّ آن فرود آور، آمين». آن گاه از منبر فرود آمد و بر منبر نرفت تا آن كه توسّط ابن ملجم به شهادت رسيد.

بخارى از ابوسعید خدرى نقل کرده: «من با مروان که حاکم مدینه بود در عید قربان یا فطر خارج شدیم، و چون به مکان نماز رسیدیم، مروان خواست پیش از اینکه نماز بخواند بالاى منبر برود و خطبه بخواند که لباس او را گرفتم؛ او مرا کنار زد و بالا رفت و پیش از نماز، خطبه خواند. به او گفتم: به خدا سوگند سنّت را تغییر دادید. گفت: «مردم پس از نماز براى شنیدن سخنان ما نمى نشینند از این رو خطبه را پیش از نماز قرار دادم». این در حالى است که سنت نبوى ما را بر خطبه خواندن بعد از نماز امر کرده است.

طبق نقل بسیاری از صحابه و تابعین، پیامبر(ص) پس از حجة الوداع، در سرزمینى به نام غدیرخم توقف کرد تا پیام الهی در آیه تبلیغ را به مسلمانان برساند، سپس بر فراز منبر از مردم در مورد اصول سه گانه دین (توحید، نبوت و معاد) اعتراف گرفت و بعد دست على(ع) را گرفت و بالا برد و فرمود: من کنتُ مولاهُ فعلىٌ مولاه.

ایستادن در کنار منبر و دعا خواندن، گرفتن قبه منبر و لمس کردن منبر و کشیدن آن بر صورت به قصد تبرک اموری است که توسط علمای اهل سنت به عنوان آداب زیارت قبر حضرت رسول توصیه شده و روایاتی نیز از صحابه و ائمه فقهی آنها در مشروعیت این عمل نقل شده است.

در برخی از کتب اهل سنت آمده، که پیامبر(ص) به کشتن معاویه فرمان دادند و فرمودند: هرگاه معاويه را بر منبر من ديديد، گردنش را بزنيد و او را بكُشيد. از این مطلب در می یابیم که بنی امیه هیچ گونه حقی در خلافت و جانشینی پیامبر(ص) نداشتند؛ ولکن در زمان خلفاء، مردم سخن پیامبر(ص) را به خاطر ترس از عمر زیر پا گذاشتند.

جاحظ و ملک العلماء و بلاذرى و أبومخنف می گویند:  عثمان بر روی منبر در سخنرانى گیر می کرد و بلد نبود خطبه بخواند و می گفت: همانا ابوبکر و عمر براى این جایگاه کلامى آماده مى کردند، من براى آن خطبه مهیّا نکرده ام و کلامى آماده ننموده ام و شما بیشتر به امام عادل محتاجید تا به امام خطیب، و به زودى خطبه ها به گونه اى شایسته براى شما ایراد خواهد شد و ان شاءالله خواهید فهمید. و در روى منبر براى طولانى کردن خطبه از مردم سؤال مى کرد و أخبار روز و قیمت کالاها را جویا مى شد.

ولید بن عثمان بن عفّان، پسرى به نام عبد الله داشت که مادرش، دختر زبیر بن عوّام بود. او که اظهار خداشناسى مى کرد، على(ع) را نفرین مى نمود و مى گفت: على، دو جدّ من عثمان و زبیر را کشت. او در شب عرفه در حالیکه هشام بن عبد الملک بالاى منبر بود برخاست و گفت: اى امیر مؤمنان! امروز، روزى است که خلفا لعن ابو تراب را در آن، مستحب مى شمردند .هشام گفت: اى عبد الله! ما براى دشنام گفتن و لعن کردن کسى به این جا نیامده ایم.