آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

جاحظ و ملک العلماء و بلاذرى و أبومخنف می گویند:  عثمان بر روی منبر در سخنرانى گیر می کرد و بلد نبود خطبه بخواند و می گفت: همانا ابوبکر و عمر براى این جایگاه کلامى آماده مى کردند، من براى آن خطبه مهیّا نکرده ام و کلامى آماده ننموده ام و شما بیشتر به امام عادل محتاجید تا به امام خطیب، و به زودى خطبه ها به گونه اى شایسته براى شما ایراد خواهد شد و ان شاءالله خواهید فهمید. و در روى منبر براى طولانى کردن خطبه از مردم سؤال مى کرد و أخبار روز و قیمت کالاها را جویا مى شد.

جاحظ در این رابطه نوشته است :
چون عثمان بن عفّان(رضی الله عنه) از منبر بالا رفت در سخنرانى درماند و گیر کرد(و بلد نبود خطبه بخواند) و گفت : «إنّ أبا بکر وعمر کانا یعدّان لهذا المقام مقالاً ، وأنتم إلى إمام عادل أحوج منکم إلى إمام خطیب ، وستأتیکم الخطب على وجهها وتعلمون إن شاء الله»؛ (همانا ابوبکر و عمر براى این جایگاه کلامى آماده مى کردند، و شما بیشتر به امام عادل محتاجید تا به امام خطیب، و به زودى خطبه ها به گونه اى شایسته براى شما ایراد خواهد شد و ان شاءالله خواهید فهمید) (1) .
و بلاذرى در «الأنساب» نوشته است(2) :
چون با عثمان بیعت شد به سوى مردم آمد، و خطبه خواند و خدا را حمد و ثنا کرد سپس گفت : «أیّها الناس إنّ أوّل مَرْکَب صَعْبٌ ، وإنّ بعد الیوم أیّاماً ، وإن أعش تأتکم الخطبة على وجهها ، فما کنّا خطباء وسیعلّمنا الله»؛ (اى مردم ابتداى (سوار شدن بر) مرکب سخت است، و بعد از امروز روزهایى است، و اگر زنده باشم به زودى خطبه اى شایسته براى شما ایراد خواهم کرد ، و ما خطیب نبوده ایم و خدا به ما تعلیم مى دهد) .
همچنین وى از، أبومخنف نقل کرده است :
چون عثمان بالاى منبر رفت گفت : «أیّها الناس إنّ هذا مقام لم أزوّر له خطبة ولا أعددت له کلاماً ، وسنعود فنقول إن شاء الله»؛ ( اى مردم این جایگاهى است که براى آن خطبه مهیّا نکرده ام و کلامى آماده ننموده ام ، و ان شاء الله برمى گردیم و سخن مى گوییم) .
و در روایت ملک العلماء در «بدائع الصنائع» آمده است(3) :
عثمان چون به خلافت رسید در نخستین جمعه خطبه خواند ، و چون الحمد لله گفت سخن گفتن برایش سخت شد ، پس گفت : «أنتم إلى إمام فعّال أحوج منکم إلى إمام قـوّال، وإنّ أبا بکر وعمر کانا یعدّان لهذا المکان مقالاً وستأتیکم الخطب من بعد، وأستغفر الله لی ولکم»؛ (شما به پیشوایى که زیاد کار کند بیشتر احتیاج دارید تا پیشوایى که زیاد سخن بگوید، و همانا ابوبکر و عمر براى این جایگاه سخنى آماده مى کردند، و پس از این، خطبه ها ایراد خواهد شد، و براى خود و شما طلب غفران مى کنم). و از منبر پایین آمد و نماز جمعه را خواند .
احمد در «مسند» خود(4) از طریق موسى بن طلحه نقل کرده است : عثمان در روى منبر براى طولانى کردن خطبه از مردم سؤال مى کرد و أخبار روز و قیمت کالاها را جویا مى شد؛ و هیثمى در «مجمع الزوائد»(5) این مطلب را ذکر کرده و نوشته است : «همه رجال این حدیث ، ثقه هستند» .(6)