قرآن كتاب تربيت و هدايت است؛ در آیاتی از قرآن که می گویند همه چیز در آن بیان شده و چیزی فرو گذار نشده است، منظور از «همه چيز» تمام امورى است كه براى پيمودن راه تربيت و هدايت لازم است. قرآن دایرة المعارفی بزرگ و گردآمده از همه گزاره های جزئی و فرمول های علومی چون رياضى و جغرافيايى و شيمى و فيزيک و گياه شناسى و... نیست. منظور از همه چیز در اين گونه آيات، يك امر نسبى است؛ يعنى تمام امورى كه در هدف هدايت و تربيت انسان دخالت دارد، در اين كتاب آسمانى هست. البته قرآن دعوتی كلى به كسب همه علوم و دانش ها كرده و تمام دانش هاى ياد شده و غير آن در اين دعوت كلى جمع است و علاوه بر آن گاه گاهى به تناسب بحث هاى توحيدى و تربيتى و... پرده از روى قسمت هاى حساسى از علوم و دانش ها برداشته است و برخی از حقایق علمی به گونه ای اشاره وار در قرآن بیان شده اند.

برخى در اين واقعيت تشكيك كرده‌اند كه قرآن، وحى مستقيم است كه پيامبر گرامى اسلام(ص) آن را از ملكوت اعلى دريافت كرده. با اين دعوى كه امكان چنين چيزى نيست؛ و سنخيتى ميان جهانِ قدسى والا با جهانِ پستِ مادى وجود ندارد. يا به خيال آن كه قرآن مطالب پراكنده‌اى است كه پيامبر(ص) از زبان مردانى - از اهل كتاب - برگرفته؛ چرا كه او در سفرها و كوچ‌هاى خود به شهرها و سرزمين‌هاى گوناگون با پيروان اديانِ موجود آن روزِ جزيرة العرب ديدارها و برخوردهايى داشته است؛ حتّى در مكّه و حجاز نيز با مسيحيان و يهوديانى كه آنجا را براى سكونت برگزيده بودند ارتباط داشت: «وَ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْاَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِىَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً».

گرايش به «صوفی گرى» ريشه هاى تاريخى و اجتماعى مختلفى دارد از جمله: 1. خلفاى بنى عباس براى منحرف ساختن مردم از توجّه به اهل بيت(ع) به صوفيگرى دامن زدند تا كرامات اهل بيت(ع) را به وسيله مدّعيان تصوف كم رنگ سازند. 2. رسيدن به مقامات عرفانى صوفيگرى [به عكس رسيدن به مقامات علمى و فقهى] كار آسانى است. 3. تساهل و تسامح آنها در امور دين سبب گرايش افراد زیادی به آنان مى شود. 4. برداشت اشتباه و نابجا از رواياتى كه توصيه به ترك لذات کرده و ترك استفاده مشروع از مواهب الهى را نيكو شمرده است و ...

بر اساس روایات، سه معيار در تقسیم سوره ها به «مکّي» يا «مدني» وجود دارد: 1. معيار زمان؛ که ملاك هجرت پيامبر(ص) از مكّه به مدينه است. 2. معيار مكان: هر چه در مكّه و پيرامون آن نازل شده مكّي است و هر چه در مدينه و پيرامون آن نازل گرديده مدني است. 3. معيار خطاب: هر سوره كه خطاب به مشركان باشد مكّي و هر سوره اى كه خطاب به مؤمنان باشد، مدني است. البته به خاطر جامع و مانع نبودن این ملاکها به سراغ علائم تشخيص ديگري مي رويم مانند: نصّ و خبر؛ علائم ظاهرى؛ علائم محتوايى و معنوى.

«نسخ» در لغت به معناى فسخ و گسستن چيزى پيوند خورده به كار مى رود، و در اصطلاح یعنی حكم شرعى سابق، با تشريعى لاحق برداشته شود. لذا شرط است كه ناسخ و منسوخ، هر دو حكم شرعى باشند؛ و نيز حكم سابق به گونه اى باشد كه بر حسب ظاهر، اقتضاى تداوم داشته باشد، و تنها با تشريع، حكم لاحق برداشته شود. لذا نسخ در شريعت، نسخ ظاهرى است نه واقعى؛ زيرا نسخ حقيقى آن است كه ميان حكم سابق و حكم لاحق تنافى كلّى وجود داشته باشد و حاكى از آن باشد كه تشريع كننده تجديد نظر كرده و از حكم سابق صرف نظر كرده باشد و گرنه تخصيص يا تقييد خواهد بود.

در قرآن دو گونه «تشابه» وجود دارد؛ یک گروه «تشابه عرضى» است كه بر قرآن تحميل شده، اين گروه از آيات برابر با اسلوب متعارف عرب بيان شده و در آغاز هرگز ايجاب شبهه نكرده؛ اما در پى درگيرى هاى عقيدتى و فكرى در بین مسلمانان، فاجعه «تشابه» به وقوع پیوست. گروه دوم «تشابه اصلى» است که در اثر بيان معانى ژرف توسط اَلفاظ متداول عرب پديد آمد. در واقع قرآن در اِفاده معانى عاليه راهى را پيموده كه براى عامه مردم و دانشمندان جنبه اقناعى داشته باشد؛ لذا فن خطابه و برهان را به هم آميخته، و از مشهورات و يقينيّات، يك واحد منسجم پدید آورد، که يكى از دلايل اعجاز قرآن است.

بر اساس روايات اسلامی، حضرت عيسى(ع) بعد از نزول از آسمان، به شريعت «اسلام» عمل مى كند نه به شريعت خود. رسول خدا(ص) در این خصوص می فرمایند: «عيسى بن مريم(ع) در حالى كه تصديق كننده حضرت محمد(ص) و بر آیین او است نزول مى كند آن گاه دجال را به قتل مى رساند ...».

تعبير «ياتى بدين جديد» در مجامع حديثى وجود ندارد و تنها ممکن است از مجموعه احادیث، چنين مطلبی استنباط شود؛ اما باید دانست طبيعت قیام حضرت، مانند هر نهضت و انقلاب دیگری، تجديد نظر در برنامه هاى گذشته و پياده كردن امرى جديد است كه البته اين مسئله به اين معنى نيست كه از اصول شريعت دست بردارد، چرا که امام زمان(عج) زنده کننده شريعت جد خود مى باشد، و نهایتا ممكن است آن را با اسلوب جديدى پياده نمايد.

مسلمانان معتقدند با وجودى كه عيسى(ع) پيامبر است اما رياست حكومت جهانى بر عهده امام زمان(عج) است؛ و دلیلشان این است که حضرت مهدی(عج) وارث شریعت كاملى است كه پيامبر(ص) در اين امت برجاى گذارده و او آخرين وصى از اوصياى پيامبر آخرالزمان(ص) است و حضرت مسيح(ع) پيامبر امتى بوده كه دينش نسخ شده و وظيفه مردم تا روز قيامت متابعت از دين اسلام و پيامبر جديد و اوصياى اوست.

«صوفیه» بدعتهای زیادی در دین ایجاد کرده اند که بخشی از آنها عبارت است از: 1. چون خود را اهل طريقت مى پندارند، اعتناى چندانى به مسائل شرعى ندارند. 2. گرفتار تفسير به رأى در كتاب و سنت اند. 3. «مرشد» خود را واجب الاطاعه شمرده و كرامات دروغين زيادى براى او قائلند. 5. بسيارى از آنها هر مذهبى را راهى به سوى خدا مى پندارند. 6. از مهمترين انحرافات آنها این است كه مجموعه موجودات عالم را يك چيز و خدا را عين آن مى دانند و بت پرستى را نيز نوعى خداپرستى به حساب مى آورند.