منشاء شبهه «اختلاف» و پندار «تناقض» در قرآن؟!

چه مواردی موجب شده برخی گمان كنند آيات قرآن با هم در تناقض هستند؟!

خداوند، سلامت قرآن را از هرگونه اختلاف و تناقض درونى نشانه اعجاز و مافوق بشرى بودن آن مى داند. از اين روست كه گمان هرگونه اختلاف و تناقض در مطالب قرآن، توهّمى بيش نيست. برخى از موجبات اختلاف در قرآن عبارتند از: بيان حالت هاى مختلف يك موضوع و مراحل گوناگون رشد آن، اختلاف دو يا چند آيه در موضوع، تفاوت دو آيه به جهت وجه عمل، اختلاف در حقيقت و مجاز و اختلاف به دو اعتبار كه به همه اين موارد جواب داده شده است.

شاخصه های «اعجاز تشريعی» قرآن؟

برای «اعجاز تشريعی» قرآن چه شاخصه هایی می توان برشمرد؟

انسان همواره پرسش هايى درباه هستى و راز آفرينش با خود داشته و پيوسته در تلاش بوده تا پاسخ هاى قانع كننده اى براى آن بيابد؛ دين، آن گونه كه قرآن عرضه كرده، پاسخ تمامى اين پرسش ها را داده، و دانشی را بر انسان عرضه داشته كه خود جوياى آن بوده و نتوانسته به روشنى به آن راه يابد، و اين خود دليل اعجاز قرآن است. این نوآوری ها عبارتند از: نوآوری های دین در دو بعد معارف و احکام، که به دور از اوهام و خرافات است، نوآوری در توصیف صفات جمال و جلال الهی، تبیین قداست مقام انبیاء و جامعیت احکام اسلامی.

اعتراف مشرکین به «اعجاز قرآن»

آیا معجزه بودن قرآن برای مشرکین عرب قابل درک و شناخت بود؟

معجزه بايد به گونه اى انجام گيرد تا كارشناسان همان دوره به خوبى تشخيص دهند كه آنچه ارائه شده ماوراى جهان طبيعت و بيرون از توان بشريّت است. از اين رو قرآن با شيواترين سبك و رساترين بيان و استوارترين محتوی بر عربِ آن زمان عرضه شد؛ در حالى كه يگانه مهارت عربِ آن دوره در زبان و بيان آنان بود، به خوبى تشخيص دادند كه اين سخن نمى تواند ساخته بشر باشد. لذا «وليد بن مغيره» مى گويد: «آنچه فرزند ابن ابى كبشه مى سرايد، به خدا سوگند! نه شعر است و نه سِحر و نه گزاف گويى بى خردان، بى گمان گفته او سخن خداست».

معنای «صَرْفه» در قرآن

«صَرْفه» در قرآن به چه معنی است و نظر علما درباره آن چیست؟

«صَرْفه»؛ یعنی خداوند خود بازدارنده كسانى است كه بخواهند با قرآن مقابله كنند. گرچه ممكن است توان مقابله را داشته باشند؛ اما در تفسیر «صَرْفه» گفته اند: 1. «صَرْفه» یعنی خداوند انگيزه كسانى كه در صدد مقابله با قرآن هستند را سلب مى كند. 2. «صَرْفه» یعنی خداوند امكانات مورد نیاز برای مقابله با قرآن را می گیرد و آن دو گونه است؛ الف) دانش آنان را در هنگام مقابله با قرآن، مى ستاند. ب) أساسا آن امكانات در اختيار بشر قرار نگرفته تا بتوانند با قرآن مقابله كنند و معنى «صَرْفه» همين است. 3. «صَرْفه» یعنی جبرا آنان را باز دارد.

منظور از «تحدّي» در قرآن

«تحدّي» در قرآن به چه معنی است و مراحل و دامنه وسعت آن چه مقدار است؟

«تحدّي» به معناى هم آورد خواستن است، و قرآن بارها ناباوران را به مبارزه و هم آوردى خوانده است. در مرحله اول به طور مطلق گفته سخنى مانند قرآن بياورند سپس به اندازه ده سوره را مطرح کرده، و با قاطعيّت هرچه تمام تر، ناتوانى نهايى آنان را إعلام کرده و می گوید يك سوره همانند قرآن بياورند، و در پایان، اَبديّت اعجاز و تحدّي قرآن را اعلام کرده و می فرماید: «اگر تمامى انس و جنّ گرد هم آيند و بخواهند همانند اين قرآن بياورند، هرگز نتوانند». در واقع تحدّي قرآن فراگير بوده و همه جهانيان را شامل مى شود.

شاخصه های «اعجاز بیانی» قرآن

چه شاخصه هایی برای تعریف «اعجاز بیانی» قرآن می توان ذکر نمود؟

«اعجاز بيانى» قرآن را مى توان در پنج بخش خلاصه نمود: 1. گزینش کلمات؛ به گونه ای که انتخاب کلمات و واژه های به کار رفته در قرآن کاملا حساب شده است. 2. سبک و شیوه بیان؛ قرآن سبکی نو و روشی تازه ارائه داده که مورد پذیرش و پسند شنوندگان قرار گرفته است. 3. نظم آهنگ قرآن؛ یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز بیانی قرآن است. 4. وحدت موضوعی یا تناسب معنوی میان آیات هر سوره، یکی از ویژگی های قرآن است. 5. نکته ها و ظرافت ها؛ در قرآن استعاره، تشبیه، کنایه و نکات بدیع و ... به کار رفته است.

جهات اعجاز قرآن

جهات اعجاز قرآن را بیان کنید؟

حقیقت این است که از هر زاویه و از هر دریچه ای به قرآن بنگریم، یکى از چهره ها و جهات اعجاز آن آشکار مى گردد. مانند: جنبه فصاحت و بلاغت و جاذبه عجیب الفاظ و مفاهیم؛  ارائه محتواى عالى از هر نظر، مخصوصاً عقائد خالى از هر گونه خرافات؛ معجزات علمى، یعنى پرده برداشتن از روى مسائلى که انسان تا آن زمان به آن دست نیافته بود!؛ پیشگویى صریح و دقیق از پاره اى از مسائل آینده؛ و عدم تضاد و اختلاف و پراکنده گویى... و جهاتى دیگر.

معنای «سوره» و «آیه» و کاربرد آنها در قرآن

عبارت «سوره» و «آیه» به چه معناست و چه کاربردی در قرآن دارند؟

سوره از «سور بلد»؛ (ديوار بلند و گرداگرد شهر) گرفته شده است؛ زيرا هر سوره آياتى را در بر گرفته و به آن احاطه دارد؛ مانند حصار (سور) شهر كه خانه هايى را در بر گرفته است. برخى آن را به معناى بلنداى شرف و منزلتِ رفيع گرفته اند. همچنین آيه، به معناى علامت است؛ زيرا هر آيه از قرآن نشانه اى بر درستى سخن حقّ تعالى است يا آنكه هر آيه مشتمل بر حكمى از احكام شرع يا حكمت و پندى است كه بر آنها دلالت دارد.

فلسفه وجود «آیات متشابه» در قرآن

اصولا به چه دلیل در قرآن «آیات متشابه» وجود دارد؟

در قرآن دو گونه «تشابه» وجود دارد؛ یک گروه «تشابه عرضى» است كه بر قرآن تحميل شده، اين گروه از آيات برابر با اسلوب متعارف عرب بيان شده و در آغاز هرگز ايجاب شبهه نكرده؛ اما در پى درگيرى هاى عقيدتى و فكرى در بین مسلمانان، فاجعه «تشابه» به وقوع پیوست. گروه دوم «تشابه اصلى» است که در اثر بيان معانى ژرف توسط اَلفاظ متداول عرب پديد آمد. در واقع قرآن در اِفاده معانى عاليه راهى را پيموده كه براى عامه مردم و دانشمندان جنبه اقناعى داشته باشد؛ لذا فن خطابه و برهان را به هم آميخته، و از مشهورات و يقينيّات، يك واحد منسجم پدید آورد، که يكى از دلايل اعجاز قرآن است.

«معجزه» ابزاري تبلیغي یا وسیله اي دفاعي؟!

آیا پیامبران از «معجزه» به عنوان وسیله تبلیغی استفاده می کردند یا آن را به عنوان ابزار دفاعی بکار می گرفتند؟

بدون شكّ «معجزه» براى پيامبران، يك وسيله اثباتى است تا سند نبوّت و شاهد صدق دعوت آنان قرار گيرد و گواه آن باشد تا كه از جهان غيب پيام آورده اند. از سویی سيره پيامبران و صراحت قرآن، «معجزه» را ضرورت دفاعى می دانند؛ زیرا اساسا هيچ پيامبرى از همان آغاز، دعوت خود را با معجزه همراه نکرده و تنها در مواجه با منكران و به درخواست آنان ـ يا بدون درخواست و صرفا براى دفع شبهات آنان ـ معجزه آورده است. از این رو «معجزه» ابزاری دفاعی است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق عليه السلام :

«من انشد في الحسين عليه السلام بيتا من شعر فبکي و ابکي عشرة فله و لهم الجنة‏»

هر کس در رثاي حسين عليه السلام يک بيت از قصيده‏اي بخواند و بگريد و ده نفر را بگرياند پاداش آنان بهشت است.

بحارالانوار، ج 44، ص 288