گرايش به «صوفی گرى» ريشه هاى تاريخى و اجتماعى مختلفى دارد از جمله: 1. خلفاى بنى عباس براى منحرف ساختن مردم از توجّه به اهل بيت(ع) به صوفيگرى دامن زدند تا كرامات اهل بيت(ع) را به وسيله مدّعيان تصوف كم رنگ سازند. 2. رسيدن به مقامات عرفانى صوفيگرى [به عكس رسيدن به مقامات علمى و فقهى] كار آسانى است. 3. تساهل و تسامح آنها در امور دين سبب گرايش افراد زیادی به آنان مى شود. 4. برداشت اشتباه و نابجا از رواياتى كه توصيه به ترك لذات کرده و ترك استفاده مشروع از مواهب الهى را نيكو شمرده است و ...

على بن عبد الملک حسام الدین قادرى متقى هندى (888ـ975ق) یکى از برجسته ترین دانشمندان اهل سنت در زمینه فقه و حدیث به شمار مى رود. او در شهر برهانفور هند به دنیا آمد و در همان دیار رشد یافت، سپس به شهرهاى مختلف جهان اسلام مثل مدینه و مکه مسافرت کرد و با سُکنی گزیدن در مکه مکرّمه در جوار بیت الله الحرام وفات یافت.

به گفته دکتر طه حسین تصوف در آغاز به صورت زیاده روی در ترك دنيا و زهد مفرط بود كه مورد اعتراض پیامبر(ص) واقع شد؛ ولی بعد تغيير قيافه داد و در اواخر قرن اول هجرى تصوف از آن پديد آمد. با ارتباط مسلمانان با فرهنگهاى هند و ايران و يونان این مفهوم از صورت كوشش در عبادت و زياده روى در آن به صورت تلاش براى متحد شدن يا پيوستن با خدا يا شناختن او از طريق اشراق درآمد، سپس به مذاهب باطنيان آميخته شد و بيشتر پيچيده گشت تا این که خود به صورت مذهبى جداگانه درآمد.

اصول گفتار و ريشه اعتقادى اين جمعيت را مى توان در چهار چيز خلاصه كرد: 1- تعليماتى كه از هندوها يا شاميها و غيره به دست آنها رسيده است. 2- قسمتى از معارف يونان كه پس از ترجمه و نشر آن در ميان مسلمين به آن ممزوج شده است. 3- يك رشته شعريات كه به مرور زمان از طرف صاحبان ذوق شعرى با تصوف در آمیخت. 4- قسمتى از معارف و حقائق اسلامى كه تا حدى با اصول سه گانه سابقه نزديك داشته یا قابل تأويل كردن بوده است.

غزالى شافعى، متولد سنه (450 ق) در طوس و متوفای سال (505 ق) است او در آغاز جوانى به تحصيل در علوم دينيه پرداخت و به منصب تدريس مدرسه نظاميه بغداد رسید ولى در آخر كار تغییر حال داده و وارد عرفان و تصوف شد و کتبی تأليف كرد. فلاسفه، متكلمين و فقهاء غالبا او را به تزلزل منسوب نموده اند و «ابن الجوزى» مطالب او را مبتنى بر تحقيق نمی داند. غزالى می كوشيد كه ناتوانى عقل را ثابت كند؛ او عناصر عرفانى تصوف را به مذهب خشک اهل سنت (از دید خود) افزود و بدين سان به سنت خشك، رمق و هيجان بخشید.

مولوی در اشعار خود تمثیلهای زیبایی به کار برده و بسیاری از علمای علم اخلاق از تمثیلهای او استفاده می کنند؛ اما بخاطر انحرافاتی که در برخی اشعار او وجود دارد علما با گرفتن بزرگداشت برای او مخالفت کرده اند. مولوی علاوه بر اخلاق متکبرانه صوفیانه خود، دربرابر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) نیز اشعار سخیفی دارد و گاهی نیز به تمجید معاویه و شیطان می پردازد. همچنین عقایدی خلاف شرع و قرآن اتخاذ کرده که باعث می شود علما در مورد او احتیاط کنند و با برخی از افکار و اشعار او مخالفت ورزند.

در عرفان اسلامى احكام دینی كاملا محترم است و سالك طريقت براى وصول به حقيقت كمترين تخطى از احكام شريعت نمی کند در حالى كه در عرفان التقاطى یا همان «تصوف» نادیده گرفتن این احکام نه تنها مجاز شناخته شده، بلكه احياناً مورد توصيه نيز قرار گرفته و به عنوان يك الگو مطرح شده است.

برخی عوامل آن عبارتند از: 1- ترویج اسلام بدون روحانيت كه باب طبع بسیاری از سياسیون است؛ 2- آزادى عمل و پیروی از آیین و مذهبى كه بيشتر درون و حال را مى نگرد و کاری به برون و قال ندارد؛ 3- تلاشهاى استعماری؛ چرا که در تعلیمات تصوف مسائلى چون جهاد و مبارزه وجود ندارد و از این روست که جاى پاى استعمار در تاريخ تصوّف به خوبى نمايان است.

به اعتراف «غزالى» مذهب رسمى اهل سنت بسيار خشك است و جايى براى احساسات باقى نمى گذارد؛ لذا او عناصر عرفانى تصوف را به دين مى افزايد تا عنصر احساس و عشق به این مذهب خشك، رمق و هيجان ببخشد. بر خلاف مذهب شيعه كه سرشار از عرفان و محبت و ولايت و عشق به امامان است و در هر عصر و زمان امامى دارد كه به او عشق مى ورزد. آری با وجود دعاهايى همانند دعاهاى صحيفه سجاديه و دعاى عرفه و ... كه سرشار از عرفان اسلامى است نوبت به تعليمات انحرافى صوفيان نمى رسد، و لذا تصوف در ميان شيعيان بسيار كم رونق است.

از جمله دلايلى كه پيدايش مسلك صوفیه را در قرن دوم هجرى تأييد مى كند روايتى است كه در كتاب «حدیقة الشیعه» از امام صادق(ع) نقل شده: «كه يكى از ياران آن حضرت به خدمتش عرضه داشت در اين ايام دسته اى پيدا شده اند به نام صوفيه، درباره آنها چه مى فرماييد؟! فرمود: ايشان دشمنان ما هستند ...». مؤيد ديگر براى اين سخن اين است كه آن احاديثى كه در مذمت صوفيه و انتقاد از روش آنان وارد شده، نوعا از حضرت امام صادق(ع) به بعد است.