منافقین داراى دو چهره و گاهى دو شخصیّت هستند; ظاهر آنها چیزى، و باطنشان چیزى دیگراست; در ظاهر ادّعاى ایمان مى کنند و در صف مؤمنان قرار مى گیرند و شکل ظاهرى عبادات را انجام مى دهند، ولى در قلب و درون، ایمانى ندارند و یا ایمان درست و صحیحى ندارند.
این معنى در روایات اسلامى نیز آمده است; در روایتى آمده است که خداوند به عیسى بن مریم(علیه السلام) فرمود:
یاعیسى لَیَکُنْ لِسانَکَ فِى السَّرِّ وَ اْلعَلانِیَةِ لِساناً واحِداً وَ کَذلِکَ قَلْبُکَ، اِنّى اُحَذِّرُکَ نَفْسَکَ، وَکَفى بى خَبیراً، لا یَصْلَحُ لِسانانِ فِى فَم واحِد، وَ لا سَیْفانِ فى غَمَد واحِد وَ لا قَلْبانِ فى صَدْر واحِد
اى عیسى! زبان و قلب تو در سّر و آشکار باید یکى باشد; (نه این که در رو به روى اشخاص به گونه اى سخن بگویى و در غیاب آنها به گونه اى دیگر.) تو را (از دوچهره بودن) بر حذر مى دارم و همین که من از همه احولات تو آگاهم، کافى است (هر چند مردم، آگاه به باطن تو نباشند) شایسته نیست دو زبان در یک دهان باشد; همان گونه که شایسته نیست دوشمشیر در یک غلاف و دو قلب در یک سینه باشد!
به هر حال، نفاق به معناى دو چهره اى و تضادّ ظاهر و باطن انسان است و زمانى انسان بطور کامل از نفاق مبرّى و پاک مى شود که بتواند درونش را دقیقاً با ظاهرش یکسان و یکنواخت کند.
خداوندا ما را در این امر بسیار مهم یارى فرما!
1 . البتّه نفاق، همانند ایمان، درجاتى دارد. در بعضى مراتب بسیار شدید و براى همگان قابل تشخیص است; ولى بعضى درجات آن خفیف است، به گونه اى که خود شخص هم شاید متوجّه آن نشود. روایات مختلفى در این زمینه وجود دارد که به دو نمونه آن قناعت مى کنیم:
الف: در روایت تکان دهنده اى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: «من خالفت سریرته علانیته فهو منافق کائناً من کان; هر کسى، در هر مرحله اى از ایمان باشد; ولى ظاهرش با درونش مخالفت داشته باشد منافق است» (میزان الحکمة، باب 3932، حدیث 20290) عمومّیت این روایت که شامل هر انسانى مى شود، قابل تأمّل است.
ب : در روایت تکان دهنده دیگرى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است که: «اشدّ النّاس نفاقاً من امر بالطّاعة ولم یعمل بها و نهى عن المعصیة ولم ینته عنها; منافق ترین مردم کسى است که دیگران را دعوت به اطاعت و بندگى کند; ولى خود بنده نباشد و دیگران را از گناه برحذر دارد، امّا خود مرتکب آن شود. (میزان الحکمة، باب 3933، حدیث 20294) این روایت، مخصوصاً براى گویندگان و نویسندگان و متولّیان تبلیغات اسلامى هشدار بزرگى است!
2 . میزان الحکمة، باب 3936، حدیث 20299 .
