مفسّران در معنا و تفسیر «حجاب مستور» دیدگاه هاى مختلف دارند:
برخى معتقدند که منظور پرده واقعى و حقیقى است که مانع از دیدن افراد یا اشیاء پشت پرده مى شود. هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) مشغول تلاوت قرآن مى شد، بین آن حضرت و کفّار پرده اى حایل مى شد که آنها صداى آن حضرت را مى شنیدند ولى خود آن حضرت را نمى دیدند. «مستور» در اینجا به معناى «نامرئى» است; یعنى، بین کفّار و پیامبر، پرده نامرئى وجود داشت که با چشم دیده نمى شد.
فلسفه این پرده نامرئى، این بود که به هنگام تلاوت قرآن، پیامبر آیاتى را قرائت مى کرد که باعث خشم و غضب کفّار مى شد; مثل آیاتى که در مذمّت بت ها و مشرکان و یا آیاتى که درباره پیروزى آینده اسلام و مانند آن نازل مى شد ممکن بود کفّار با شنیدن این آیات، در حال خشم و غضب بر پیامبر هجوم آورند و صدمه اى بر آن حضرت وارد سازند. به این جهت، هنگام تلاوت آیات قرآن، خداوند آن پرده نامرئى را حایل مى کرد.
برخى دیگر از مفسّران بر این اعتقادند که جمله «حجاباً مستوراً» کنایه از حجاب معنوى، لجاجت، تعصّب، جهل و عداوت است. این صفات زشت که در مشرکان عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) وجود داشت، براى آنان به صورت حجابى درمى آمد که مانع از فهم آیات قرآن مى شد. قرآنى که براى همه مایه هدایت و روشنى قلب هاست، در این افراد به خاطر وجود این حجاب هاى پنهانى اثر نمى کرد.
بنابر هر یک از دو تفسیر، آیه در مقام بیان این مفهوم است که چنین حجابى در بین پیامبر(صلى الله علیه وآله) و کفّار وجود داشته که مانع از نفوذ آیات قرآن در آنان مى شده است.
در آیه 46 همان سوره مى فرماید:
وَ جَعَلْنا عَلى قُلُوبِهِمْ اَکِنَّةً اَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فى آذانِهِمْ وَقْراً و اِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِى الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى اَدْبارِهِمْ نُفُوراً
و بر دل این کفّار پرده هایى مى افکنیم که این پرده ها مانع فهم آنها مى شود و در گوش هایشان سنگینى قرار مى دهیم تا حرف حق را نفهمند و قرآن را نشنوند و هنگامى که پروردگارت را در قرآن به یگانگى یاد مى کنى، آنها پشت مى کنند و از تو روى برمى گردانند.
لجاجت و تعصّب کار را به آنجا مى رساند که به جاى آن که از باطل روى گردان شوند، از حرف حق روى مى گردانند، و بدترین بلا براى کفّار لجوج همین است.
از این رو قرآن در آیه 7 سوره نوح(علیه السلام) از زبان آن حضرت تعبیر عجیب و تکان دهنده اى دارد، مى فرماید:
وَ اِنّى کُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا اَصابِعَهُمْ فى اذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِیابَهُمْ وَ اَصَرُّوا وَ اسْتَکْبَرُوا اسْتِکْباراً
و من هر زمان آنها را دعوت کردم که [ ایمان بیاورند و ] تو آنها را بیامرزى، انگشتان خویش را در گوش هایشان قرار داده و لباس هایشان را بر خود پیچیدند و در مخالفت اصرار ورزیدند و به شدّت استکبار کردند.
آن قدر مردم زمان حضرت نوح(علیه السلام) لجوج و نادان بودند که نه تنها انگشتان را در گوش خود فرو مى کردند، بلکه از جهت محکم کارى، لباس ها را نیز بر سر مى کشیدند تا حرف حق را نشنوند.
خداوندا همه ما را از بلاى خانمان سوز لجاجت و تعصّب بد حفظ فرما!
در آیه 47 همان سوره نیز مى فرماید: «نَحْنُ اَعْلَمُ بِما یَسْتَمِعُونَ بِهِ اِذْ یَسْتَمِعُونَ اِلَیْکَ وَ اِذْهُمْ نَجْوى اِذْ یَقُولُ الظّالِمُونَ اِنْ تَتَّبِعُونَ اِلاّ رَجُلاً مَسْحُوراً» آیه به این مطلب اشاره دارد که برخى از مشرکان از قرآن فرار مى کنند و برخى دیگر به آن گوش مى سپارند; ولى هدف آنها از این استماع، شیطنت است و مى خواهند به این وسیله عیب جویى کرده، مانع هدایت مردم شوند. به این جهت، با هم نجوا و گفتگو مى کردند و مى گفتند: «این مرد (پیامبر) که این آیات قرآن را مى خواند «مسحور» است و شما (مسلمانان) جز از انسان مسحور، پیروى نمى کنید!»
بنابراین، یکى از مثل هایى که براى پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)مى زدند، مَثَل «مسحور» بود.
1 . مجمع البیان، جلد 6، صفحه 418.
2 . تفسیر نمونه، جلد 12، صفحه 147.
