تصوّر بسیارى از مسلمانان این است که توحید یکى از اصول دین، در کنار سایر اصول دین است; به همین خاطر آن را در کنار اصل عدالت و نبوّت و امامت و معاد به عنوان پنج اصل دین مى شمرند، همان گونه که فروع دین را ده چیز بیان مى کنند. در حالى که اصل توحید، خمیرمایه تمام اصول و فروع اسلام است; نه اصلى در کنار آنها! اسلام توحید را در زمینه هاى مختلف مطرح کرده است که چند نمونه آن را یادآور مى شویم:
1 ـ ما معتقدیم خداوند و آفریدگار جهان یکى است; «اَللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ اْلحَىُّ الْقَیُّومُ»
2 ـ اسلام در باره پیامبران و فرستادگان الهى نیز به نوعى قائل به توحید است و فرقى بین آنها نمى گذارد و به همه آن عزیزان احترام مى گذارد; «لانُفَرِّقُ بَیِْنَ اَحَد مِنْ رُسُلِه» ولى آیین هر پیامبرى براى زمان خودش کاربرد داشته و در آن زمان آیین بر حق بوده است; آیین موسى(علیه السلام) در عصر خودش و آیین عیسى(علیه السلام) نیز در زمان خودش آیین برحق و الهى بوده است و...; ولى آیین اسلام تا آخرالزّمان و قیام قیامت قابل اجراست; زیرا پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله)خاتم الانبیاست. شبیه مراحل مختلف تحصیلات یک دانش آموز: مرحله ابتدایى; راهمنایى; دبیرستان; پیش دانشگاهى; دانشگاهى و فوق دانشگاهى; همه این مراحل در زمان خود لازم است.
مسلمانان طبق آنچه در آیه فوق آمده است، معتقد به نوعى توحید در مورد پیامبرانند.
3 ـ در مورد قیامت نیز توحید متصوّر است; به این معنى که روزى تمام انسان ها از ابتداى آفرینش تا قیام قیامت، حسابرسى مى شوند. قرآن مجید در آیه شریفه 50 سوره واقعه مى فرماید: «اِنَّ الاَوَّلینَ وَاْلآخِرینَ لَمَجْمُوعُونَ اِلى میقاتِ یَوْم مَعْلُوم» بنابراین در صحنه قیامت نیز نوعى وحدت و یکپارچگى و توحید مشاهده مى شود.
4 ـ جهان انسانیّت و تمام بشر نیز مشمول نوعى توحید و یگانگى است; زیرا همه انسان ها از یک پدر و مادر به وجود آمده اند و همگى در پیشگاه باعظمت خداوند متعال، یکسان و برابرند و هیچ کس بر دیگرى برترى ندارد; مگر بر اثر تقوى و پرهیزگارى. در باره این نوع از توحید در آیه 13 سوره حجرات چنین آمده است: «یا اَیُّهَاالنّاسُ اِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَر وَ اُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَاللّهِ اَتْقاکُمْ اِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ خَبیرٌ»; طبق این آیه هیچ قومى بر قوم دیگر به خاطر رنگ، نژاد و زبان و مانند آن برترى ندارد.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)مى فرمایند: «اَلْمُؤْمِنُونَ تَتَکافى دِمائُهُمْ; خون تمام مسلمانان یکسان است.» به همین خاطر دیه و خونبهاى بچّه یکساله با فرد بزرگسالى که تمام مراحل تحصیلات را طى کرده، یکسان مى باشد.
5 ـ قانون و دین الهى یکى است، و تنها دین اسلام پذیرفته مى شود. «اِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللّهِ اِلاِسْلامُ»
6 ـ تمام مسلمانان در قبله و سمتى که باید به سوى آن نماز بخوانند یکسان و موحّدند و به سوى یک قبله مى ایستند.
7 ـ کتاب آسمانى تمامى مسلمانان یکى است و همگى از یک قرآن تبعیّت و پیروى مى کنند.
8 ـ جامعه اسلامى نیز باید یکى باشد و تمام مسلمانان لازم است امّت واحده اى تشکیل دهند.
اکنون بیش از پنجاه کشور اسلامى وجود دارد که مرزهاى جغرافیایى و سیاسى، آنها را از هم جدا نموده است; ولى به اعتقاد دین اسلام این مرزبندى ها اعتبارى ندارد و تمام مسلمانان در یک صف و باهم برادر و برابرند; بدین جهت در روایتى آمده است: «اَلْمُؤْمِنُ اَخُو الْمُؤْمِنُ; مؤمن برادر مؤمن است.»
خلاصه این که، همه جا دعوت به توحید و یگانگى است; بنابراین توحید یکى از اصول دین نیست، بلکه ریشه و خمیر مایه تمام اصول و فروع دین است و به این علّت است که بسیار ى از مثال هاى قرآن، از جمله مثال مورد بحث، به توحید مى پردازد.
1 . سوره بقره، آیه 255.
2 . سوره بقره، آیه 285.
3 . میزان الحکمة، باب. 29، حدیث 1405.
4 . سوره آل عمران، آیه 19.
5 . میزان الحکمة، باب 291، حدیث 1413.
